آبیاری سطحی
آبیاری سطحی
روش هاي هدايت آب در سراشيبي
- شيار(Furrow) : كانالهاي كوچكي كه با انتقال دادن خاك از كف شيار به لبۀ شيار ساخته مي شود. آب روي زمين معمولاً در شيار قرار دارد. قسمت هاي تقاطع شيار در طي زمين منجربه ايجاد طرح سينوسي مي شود.
- پشته(Bed): همانند شيار؛ با اين تفاوت كه لبه هاي پهن تر از كف شيار هستند و سر آن ها اغلب مسطح است. بطور معمول، دو رديف كشت در بستر كشت مي شود.
- جويچه(Corrugation): جويچه، تا حدي آب را به سمت سراشيبي هدايت مي كند. اما، آب جاري معمولاً از آن بلندتر است.
- جويبار(Rill): جويچه كوچك
- حاشيه يا خاكريز حاشيه اي(Border or Border dike): خاكريز مورد استفاده به منظور نگهداري آب در نواري از زمين كه موازي با جهت جريان آب رانده مي شود (مثل سراشيبي).
- حوضچه حاشيه اي (Border check): خاكريزهاي كوچكي كه در نوار حاشيه اي عمود بر حاشيههايي كه آب را از كناره نوار به ميان برگشت مي دهند؛ ساخته مي شوند. اين خاكريزها به منظور غلبه بر تأثيرات كانالهاي sidefall و borrow در طول حاشيه كه از ساختار حاشيهاي ناشي ميشود؛ استفاده مي گردند (توجه: تعريف واحدي وجود ندارد. گاهي حوضچه حاشيه اي به معناي خاكريز در انتهاي مسير است).
طبقه بندي روش هاي آبياري سطحي
يك روش واحد براي طبقه بندي روش هاي آبياري سطحي وجود ندارد. در يك طرح، دو نوع وجود دارد- آنهايي كه از شيار براي هدايت آب استفاده مي كنند و آن هايي كه چنين نيستند. در هركدام، روشهايي را مي توان تعريف نمود كه در درجه كنترل آب و مقدار شيب متفاوت هستند. در ذيل چنين آمده اند:
در آبياري سطوح شيبدار، چه در هدايت آب در جهت شيب و چه در كنترل جريان در طي پهناي مجموعه آبياري، باید توجه بيشتري داشت. اين اقدامات، اغلب بر اقدامات زراعي و نياز نيروي كار براي رسيدن به عملكرد بيشتر، چيرگي دارد. برخي از اين اقدامات در ذيل توضيح داده مي شوند. در صورتيكه شيب حذف شود؛ اين اقدامات ديگر لازم نيستند. يا حداقل تفاوت فاحشي دارند. لذا، حوضچه هاي مسطح، با تمايز كم بين اينكه شيارها در حوضچه استفاده مي گردند يا خير؛ اغلب در نوع متفاوتي از آبياري سطحي قرار داده مي شوند.
حوضچه ها و رديف هاي حاشيه اي
آبياري با جريان طبيعي و احداث خاكريز:
- بدون قابليت اندازه گيري پيشرفت يا پس رفت
شيب دار:
- جريان معمولاً به عمق متوسطي مي رسد
- معمولاً بي انتها يا تا حدي مسدود است. اما اگر مسدود باشد، آب در طول كوتاهي مانداب مي شود.
كم شيب:
- معمولاً مسدود
- فقط تا حدي در عمق متوسط
- آب در بخش قابل توجهي از طول مانداب مي شود
- افت كوچكتر يا مساوي نصف كسري مجاز مديريتي(MAD) مي باشد.
حوضچۀ مسطح:
- بطور تئوري است
- هيچ شيبي در هيچ جهتي
- ممكن است سطح مواج باشد و مسطح نباشد (مثل شاليزار)
جویچه ها
جويچه ها و جويچه هاي تراز:
- بدون قابليت اندازه گيري پيشرفت يا پس رفت شيب دار
- معمولاً بطور گروهي باز يا مسدود است.
- عرض شيب يكنواخت است.
- به عمق متوسط رسيده است.
- از هرز آب مجدداً استفاده مي شود.
- از لحاظ برگشت دهي آب يا نوسان، كارآمد است.
كم شيب:
- بطور انفرادي يا گروهي مسدود شده اند.
- شيب عرضي يكنواخت است.
- افت، كوچكتر يا مساوي با نصف MAD است.
- فقط عمق متوسطي بدست مي آيد.
- هيچ شيبي در طول مسير وجود ندارد.
- اگر شيب عرض و جود داشته باشد، آب به شيارهاي منفرد يا گروهي تغذيه مي شود.
- در غير اينصورت، انتهاي شيار باز بوده و هيچ كنترل جرياني بر شيارهاي منفرد (شيارهاي حوضچه مسطح) انجام نمي گيرد.
روش هاي آبياري مسطحه (غير شيبدار)
- آبياري حوضچه آب مسطح: آبياري سطحي بوسيله سطوح غرقابي زمين مسطح، توسط خاكريزها احاطه ميشود. حوضچه ها را مي توان به هر شكلي و بدون شيب در هر جهتي ساخت و جريان را از هر نقطه اي، وارد حوضچه كرد؛ بنابراین هيچ زحمتي براي هدايت آب در حوضچه، كشيده نمي شود. نامهاي مختلفي که اين روش به آن مشهور است (ديگر توصيه نمي شوند)، از اين قرار اند: حوضچه اي غرقابي، غرقابي حوضچه اي، آبياري حوضچه اي، و آبياري حوض-حوضچه اي
- حوضچه هاي كشت هموار: آبياري حوضچه اي با محصول كشت شده در زمين هموار بدون شيار يا شته هايي براي هدايت آب.
- حوضچه هاي شياري يا پشته اي: آبياري حوضچه اي با محصولات كشت شده بر روي پشته ها يا لبه هاي شيار. حفره ها يا گودال هاي ثانويه در حوضچه، رديف و دو انتها را بهم مي پيوندد.
- آبياري شياري مسطحه: روش ابياري سطحي كه شيارهاي منفرد در جهت آبياري تسطيح شده اند. شيارهاي مجاور، معمولاً بلندي متفاوتي دارند (مانندsidefall). آب در شيارهاي منفرد (يا گروه كوچكي از شيارها که به مقدار sidefall يا سرعت جريان موجود بستگي دارد) تغذيه شده و نگهداري مي شود.
- آبياري پل تراز (Contoure levee) (مثل شاليزارها): روش آبياري كه بطور معمول ، سطوح بي نظم زمين با ايجاد خاكريز برخطوط تراز تقسيم مي شوند. فواصل خطوط تراز، معمولاً 10 تا 60 سانتي متر است. تفاوت در ارتفاع حوضچه ها، معمولاً بين 0 تا 20 سانتي متر استكه 0 تا 5 سانتي متر ارجحيت دارد.
