سوسک کوچک کندو آفتی در کندوی زنبورعسل

آفتی جدی در کندوی زنبورعسل

یک از آفات جدی در کندوی رنبور عسل سوسک کوچک کندو Aethina tumida خطـری جـدی بـرای زنبورهـای عسل در ایـران محسوب می‌‍شود. این آفت کندوی زنبور عسل بومـی آفریقاست و جـزء آفـات اتفاقـی کلونی هـای زنبورعسل نژاد آفریقایـی می‌باشد. آفت کندو در سال های گذشته در مناطــق خــارج از محــدوده بومی خــود در کلونی های زنبورعسل اروپایی یافـت شده و خساراتی جبران ناپذیـر بـه صنعـت زنبـورداری وارد کـرده است.

لارو و بالغین سوسک کوچک کندو از گرده، عسل، تخــم و لارو زنبورعسل تغذیه می کننـد. سوسک های بالــغ می تواننـد تا بیش از ۶ ماه عمر کرده و به راحتی جابه جا شوند. این نوع آفت به دلیل قاچاق ملکه زنبور عسل و واردات بعضی از تولیدات زنبور عسل می تواند تهدید جدی برای صنعت زنبورداری باشد.

مناطق پراکنش

این سوسک بــا سرعت در حــال گسترش در کشـورها و مناطــق مختلــف می‌باشد. حضــورش در بسیاری از کشـورها از جملــه ایاالت متحــده آمریکا، کانادا، برزیـل، استرالیا، ایتالیـا، پرتغـال، مکزیـک، کره جنوبـی، فیلیپیـن، مصـر و برخـی از کشورهای مرکـزی و جنوبـی قـاره آفریقـا گـزارش شده است.

خصوصیات سوسک کوچک کندو

حشره کامل

سوسک های بالـغ تازه دارای بدنی تخم مرغی شکل و پوشیده از موهای ظریـف بـه رنگ قهوه ای روشن، شاخک هایی چماقی شکل هستند.کـه کم کم قهـوه ای تیره و سیاه رنگ می شوند. مـاده بالـغ ۷/۵ میلی متر طـول دارد و از حشره نر بالـغ کـه مقداری بزرگتـر می‌باشد. اندازه بدن سوسک کوچک کندو بسیار متغیر هست و عوامـل محیطـی و تغذیـه ای بـر اندازه بدن حشره بالـغ تاثیر می گذارند.

شفیره

لارو پـس از رسیدن بـه حداکثـر رشد، کلونی زنبورعسل را تـرک کرده و در خــاک اطــراف کنـدو وارد مرحلــه شـفیرگی می شـود. در مرحله ی اولیه شـفیرگی بــدن حشـره سفیدرنگ است و کم کم تیره می‌شود.

لارو

لارو بـه رنگ کرم تـا طلایی و بـه طـول ۱۰ تـا ۱۲ میلی متر است. از نظــر ظاهری بــه لاروهای بید موم خــوار بــزرگ گالریا ملونـال بسیار شبیه است. هر دو آفــت را می تــوان گاهی همزمان در یک کلونـی مشـاهده نمود.

تخم

سوسک ها تخم ها را به صــورت تــوده ای در شـکاف های درون کنـدو یا مستقیماً روی شـان های نـوزادی و قاب های گرده می‌گذراند. همچنیـن امکان دارد درپـوش یـا دیـواره سلول های نوزادی را سوراخ کرده و درون حجره های نـوزادی تخمگذاری کننـد. تخم ها شبیه به تخم های زنبور عسل هست ولی کوچکتر.

چرخه زندگی سوسک کوچک کندو

فاصلـه بیـن تخـم تـا حشره بالـغ در حـدود ۴ تـا ۶ هفتـه می‌باشد، همچنین در شرایط اقلیمی معتدل می توانند تا ۶ نسل در سال داشته باشند. تخم ها در مدت ۲ تا ۴ روز تفریخ شده و لاروها سریع شروع به تغذیه از گرده، عسل و نوزاد زنبور می کنند. در طـی ۱۰ تـا ۱۶ روز دوره لاروی کامل می‌شود. و لاروها برای گذراندن دوره شفیرگی در خـاک، کلونی زنبورعسل را ترک می کنند. آنان اغلب این کار را در تاریکی شب انجـام می دهند. لاروها می توانند بـه فواصـل دور از کلونی زنبورعسل جابه جا شوند تا مکانی مناسب را پیدا کنند. امـا بیشتـر لاروها در فاصله ۹۰ تا ۱۸۰ سانتی متری کندو شفیره می شوند. و تا عمـق ۱۰ تـا ۲۰ سانتی متری خـاک فـرو می روند. دوره شفیرگی این آفت به مـدت ۳ تا ۴ هفتـه می‌باشد.

پــس از تولــد، حشـرات بالــغ خــاک را تــرک کرده و بــه دنبال کلونی های زنبورعسل می پردازنـد. حشـرات کامل قبــل یا بعــد از تاریکـی هـوا از طریـق علائـم بویایـی منتشر شده از سوی زنبورهـای بالـغ، عسل یـا گـرده جلـب کلونی می‌شوند. یـا ممکـن است از طریـق تشخیص فرمون هـای هشدار دهنده  زنبور عسل راه یابی کنند.

طیف رفتاری سوسک کوچک کندو در کندو

حشره پــس از یافتــن کنـدوی زنبورعسل در شکستگی ها و شکافهای درون بدنه کندو مخفـی می شوند، تـا از حملات تهاجمـی زنبورهـا در امان باشند. در این مدت زمان که سوسک ها مخفی هستند گرسنه نمیمانند. چون رفتاری عجیـب همانند نرهـای زنبورعسل، سوسک ها بـا شاخک هایشان قطعـات دهانی زنبورهای کارگر را تحریک می‌کنند و طلب غذا  می‌کنند.این رفتــار بــه سوسک ها کمک می کنـد مدت ها در مخفیـگاه زنده بمانند.

بالغیـن سوسک کوچک از نور دوری می کنند،. در زمستان تولیدمثل این نوع سوسک متوقف می ‌شود، و می‌توانند درون کندوی زنبور عسل زمستان گذرانی کنند.

بیشتر بخوانید : مقابله با بیماری لوک آمریکایی زنبور عسل

خسارت

خسارت اقتصادی سوسک کوچک کندو زمانی ظاهر می‌شود، که جمعیـت زنبورهای بالـغ بـرای حفاظت از شانهای عسل ناکافی باشد. لاروها و بالغین سوسک هـر دو از تخم هـا و لاروهای زنبورعسل تغذیـه می کنند. زمانی که تعداد زیادی سوسک بالغ روی شانهای عسل مدفوع کنند، عسل به مخمر آلوده شده، که باعث می شود عسل تخمیرشده از سلولها بیرون بریزد. در این حالت، ملکه تخم ریزی را متوقـف می کند. زمانی که آلودگی شدید و بیش از۱۰۰۰ سوسک در هر کلونی باشد، زنبورهـا کلونی خـود را ترک میکند.

تـوده بچه زنبورها و کلونیهای ضعیف مستعد هجـوم سوسکها می‌باشند امـا کلونی هـای قـوی توانایی مقابلـه با هجوم سوسکها را دارند.

زمانی کـه تعداد زیادی از تخم هـای سوسک در یـک کلونی ضعیـف تفریخ شـوند، شـانهای عسل پر از لاروهای سوسکهای کوچک کندو می شـوند و حالتــی کــرم زده بــه خــود می گیرد. بــر خلاف لارو بید مومخــوار، لاروهای سوسک کوچـک کنـدو خسارتی بــه شـان مومی نمی‌زنند.

زمانی که در پایان فصــل برداشـت، قاب های عسل از کلونی ها خــارج و در انبــار نگهداری شـوند، سوسک کوچـک می توانـد در انبــار و قبــل از استخراج، بــه شـانهای عسل هجــوم بــرده و بخــش زیادی از عسل را تخریب نماید. قطعــات شـان مومی آغشـته بــه عسل و پولک های باقیمانـده از استخراج عسل، محلـی مناسب بـرای رشدو نمو سوسک ها هستند. عسل آلــوده بــه سوسک کوچـک کنـدو مناسب مصــرف انسانی نمی‌باشد و زنبورها نیز آن را نمی پذیرنـد.

عسل تخمیر شده و وجود حباب در عسل تخمیر شده از نشانه های آلودگی بــه سوسک کوچـک کنـدو می‌باشد.

مبارزه و کنترل سوسک کوچک کندو

به دلیل اینکه آفت جدیدی می باشد هنوز مبارزه قطعی پیدا نشده است. زمانی که کلونی های زنبورعسل توسط کیک جانشین گرده تغذیه می شوند، لاروها و بالغین سوسک کوچک بـه سمت کیـک جلـب شده و در آنجـا رشد و نمو می کنند. برای همین  قطعـات آلـوده کیک باید سریعاً از کلونی حذف و معدوم گردد.

شـان عسل آسیب دیده را می تــوان بــه مدت ۲۴ ساعت در فریزر قــرار داد تــا تمامی سوسک ها یا تخم هایش کشته شوند و دوباره شانها را بـرای تمیزشدن و تعمیـر بـه کلونی بازگرداند.

منبع

ناصر تاج آبادی، رسول بحرینی. سوسک کوچک کندو، تهدیدی جدی برای صنعت زنبورداری کشور. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی). ۱۳۷۹.

https://mississippientomologicalmuseum.org.msstate.edu/Researchtaxapages/Nitidulidae/species/Aethina_tumida.html

http://entnemdept.ufl.edu/creatures/misc/bees/small_hive_beetle.htm