۵ بیماری درختان میوه
تعــداد بیمارگرهایــی کــه تولیــد محصولات باغبانی را در طبیعت آلوده می کند، بســیار زیاد هست.ایـن عوامـل بیمارگـر به دلیـل اهمیتشـان در زوال باغ های میوه و انتقال بعضی از آن ها توسط مواد تکثیری مانند بذر و قلمه و …. و نبود درمان قطعی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. پس شناسایی و آگاهی داشتن کشاورزان و کارشناسان از بیماری درختان میوه بسیار مهم و ضروری استتا بتوان از اپیدمی شدن بیماری و زیان های زیاد اقتصادی جلوگیری کرد.
بیماری پوسیدگی قارچ عسلی
عامل این بیماری قارچ Armillaria mellea می‌باشد. ایـن بیمـاری بـا نام هـای دیگـری مثل پوسـیدگی ریشـه بندکفشـی یا پوسـیدگی ریشـه کلاهکی بر روی طیف وسـیعی از درختـان و درختچه هـا از جمله دانه داران (سـیب، گالبی و به)، هسـته داران (هلـو، شـلیل، بـادام، گیـلاس، زردآلـو، آلـو) ریزدانه هـا (انـار، انجیـر، کیـوی و انگـور)، میوه هـای خشـک (گـردو و فنـدوق)، زیتـون و خرمالـو و همچنیـن زراعت هایـی مثـل سـیب زمینی و توت فرنگـی شـناخته شـده. قـارچ عامـل بیمـاری به صـورت انـگل روی بافت هـای زنـده گیاهی یـا گنـدرو روی قسـمت های چوبـی مـرده زندگی می کنـد و به مـدت چند سـال در ریشـه های آلوده در خاک باقی مانده و اگر درختـان میـوه در زمین هـای جنگلـی کـه به تازگـی پاک شـده اند، کاشـته شـوند، مسـتعد آلودگی شـدید می‌باشند.
علائم بیماری
نشانه های بیماری معمولا به صـورت کاهـش رشـد، کوچک و زردشـدن برگ ها، مرگ سرشـاخه ها و در نهایـت مرگ تدریجی
درخت می‌باشد. از آنجایـی که این قارچ اغلب روی ریشه است. تشخیص آن مشکل می‌باشد. مگـر اینکـه قـارچ بیمارگـر بـه مرحلـه زایشـی رفتـه باشـد و کلاهک هـای عسـلی خـود را در اطـراف تنـه و طوقـه درختان در پاییـز تولیـد کند. به دلیل رنگ عسـلی کلاهک قارچ، ایـن بیمـاری بـه نام پوسـیدگی قـارچ عسـلی هـم شـناخته شده است.
علاوه بـر تولید دسـته کلاهک هـای عسـلی در قاعـده تنـه درختان بیمـار، قارچ بیمارگـر دو ویژگـی مهم تشـخیصی دیگر دارد:
- تشـکیل توده هـای هیفـی بادبزنـی روی چـوب و زیـر پوسـت، حاشـیه این توده ها گاهی زرد می شود.
- تشـکیل ریزومورف یا قطعات بندکفشی قهوه ای متمایل بـه قرمز یا سـیاه رنگ بر روی ریشـه ها کـه در واقع تجمعی از هیف های قارچی می‌باشند.
این قارچ می توانـد بـرای چندیـن دهـه بـر روی چـوب درختـان مـرده زنـده بمانـد.
در قسـمت های آلـوده، شـانکرهای فرورفته ای ایجاد شده، که روی آن پوسـت نازکـی قرار گرفته اسـت. یا اینکـه حاوی صمغ می‌باشند. امـا اغلـب ایـن شـانکرها ناپیدا هسـتند. با برداشـتن پوسـت می تـوان میسـلیوم های سـفید یـا ریزومورف های قـارچ عامـل بیمـاری را کـه در حد فاصـل بین چوب و پوسـت رشـد می کنند، دید. در برخورد ریشـه های سـالم با ریشـه های آلوده، ریشه های سالم هم آلوده می‌شوند.
درختانـی کـه رشـد زیـادی دارنـد، دامنـه فعالیـت قـارچ محـدود بـه زخم هـای موضعی شـده و درخت با تولیـد رزین و بافـت کالـوس مانـع از گسـترش قـارچ در ریشه می شـود. امـا زمانـی کـه درختـان آلـوده دچـار ضعف می شـوند، بیمـاری به سـرعت در ریشـه گسـترش یافته و به طوقه می رسـد، دور تا دور سـاقه را گرفته و باعث مرگ درخت می‌شود.
کنترل قارچ عسلی
- رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻌﺎدل در آﺑﯿﺎري ﺑﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن دﻓﻌﺎت آﺑﯿﺎري .
- ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﯿﻮه در ﻣﮑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك آﻧﻬـﺎ زهکـﺶ ﺧـﻮﺑﯽ اﺣﺪاث ﺷﻮﻧﺪ.
- درﺧﺖﻫﺎ روي ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﯾﺎ ﭘﺸﺘﻪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺳـﻄﺢ ﺧـﺎك ﮐﺎﺷﺘﻪ شده، ﺗﺎ ﺧﺮوج آب ﺧﺎك از اﻃﺮاف ﺗﻨﻪ، ﯾﻘﻪ و رﯾﺸﻪ آﻧﻬﺎ آﺳﺎن ﺷﻮد.
- اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻬﺎلﻫﺎي سالم ﮔﻮاﻫﯽ ﺷﺪه.
- اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ روش ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻤﺎري می‌باشد.
- درﺧﺘﺎن ﺷﺪﯾﺪا آﻟﻮده ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه درﺧﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ، را ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪﻃﻮر کامل با ریشه از خاک بیرون آورد و سوزان. خاک آن ناحیه را ضدعفونی کرد.
- درختانی که تازه الوده شدند، ﺑﺎﯾد ﺑـﺎ ﺑﯿـﻞ دور ﺗﻨـﻪ درﺧﺖ ﻣﺮز و ﭘﺸﺘﻪ ﺧﺎك ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﻮد ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ زﻣﺎن آﺑﯿـﺎري، آب اﻃـﺮاف ﺗﻨﻪ درﺧﺘﺎن را ﻓﺮا ﻧﮕﯿﺮد و آب درﺧﺘﺎن ﺑﯿﻤﺎر ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺳـﺎﯾﺮ درﺧﺘـﺎن و ﺑﺨﺶﻫﺎي باغ ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﺸﻮد.
- در ﻣﺒﺎرزه ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻗﺎرچﮐﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎرچ آرﻣﯿﻼرﯾﺎ ﺗﺎ اﻋﻤـﺎق ﺧﺎك ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻘﺎء ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت در داﺧﻞ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﭘﻮﺳـﯿﺪه و ﻧﭙﻮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، ﺳﻢﭘﺎﺷﯽ ﺳﻄﺤﯽ و ﻋﻤﻘﯽ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫﺎي ﮔﺮوه ﺑﻨﺰﯾﻤﯿﺪازول (ﺗﯿﻮﻓﺎﻧﺎت ﻣﺘﯿﻞ، ﮐﺎرﺑﻨـﺪازﯾﻢ، ﺗﯿﺎﺑﻨـﺪازول) و از ﮔـﺮوه آزولﻫـﺎ: ﭘﺮوﭘﯿﮑﻮﻧﺎزول و ﺳﯿﭙﺮوﮐﻮﻧﺎزول و ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﮕﺮي از ﻗﺒﯿـﻞ ﻓﻠﯿﻨـﺖ و اﺳﺘﺮوﺑﯽ و ﺣﺘﯽ ﺗﺪﺧﯿﻦ ﺑﺎ ﻓﻮﻣﯿﮕـﺎنﻫـﺎ از ﻗﺒﯿـﻞ واﭘـﺎم، ﮐﻠﺮوﭘﯿﮑـﺮﯾﻦ و ﻣﺘﯿـﻞ ﺑﺮوﻣﺎﯾﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ رﯾﺸﻪ ﮐﻨﯽ کامل این بیماری شود. و ﺑﻨـﺪرت و ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﻄﻌﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
- ﻣﺒــﺎرزه ﺑﯿﻮﻟــﻮژﯾﮑﯽ
بیماری پوسیدگی سفید ریشه
عامل این بیماری قارچ Rosellinia necatrix است. انـواع درختـان دانـه دار مخصوصـاً سـیب، هسـته داران، دانه ریزهـا و کنـار از جملـه میزبان هـای این بیماری می‌باشند.
علائم بیماری
زردی برگ هـا، چروکیدگـی میوه هـا، پژمردگـی برگ هـا، مرگ سرشـاخه ها و رشـد کم یا توقف رشـد از مهم ترین نشانه های این بیماری هستند.
هیف های سـفید پنبه ای بر روی ریشـه های نـازک و موییـن تشـکیل و باعـث پوسـیدگی ریشـه و طوقـه می‌گردد. پوسـیدگی سـفید ریشـه تا حـدودی شـبیه بـه پوسـیدگی آرمیلاریایـی اسـت. ولی بـا این تفـاوت کـه هیف های سـفید رزلینیـا بوی قارچ خوراکی شـبیه به هیف هـای آرمیلاریا تولید نمی کنند. بیمـاری می توانـد به تدریـج گسـترش یابد و طـی چندیـن سـال سبب مـرگ درخـت شـود یـا اینکـه پژمردگـی ناگهانـی را در میزبـان ایجـاد کنـد.
قـارچ عامـل بیمـاری به صـورت شـبکه ها یا رشـته های میسـیلیومی در خـاک اطـراف ریشـه دوام مـی آورد. درختـان در هـر مرحله رشـدی ممکـن اسـت بـه ایـن بیمـاری آلـوده شـوند. در نهالسـتان ها، نهال هـای آلـوده به راحتـی از خـاک بیـرون آورده می شـوند. نهال هـای آلوده به سـرعت سبزخشـک شـده، ولـی درختـان بـارور به تدریج خشـک می شـوند. و امکان دارد میوه هـا تـا سـال بعـد روی درخـت باقـی بماننـد.
روی سـطح ریشـه های مـرده و به خصـوص روی ریشـه اصلـی و بیشتر در شـرایط مرطـوب میسـیلیوم های( رشته های) خاکسـتری متمایل به سـفید یـا سـبز متمایـل بـه خاکسـتری قارچ کـه بعـداً به رنگ سـیاه قهـوه ای در می آیـد بـا چشـم غیرمسـلح دیـده شود. زیـر پوسـت رشـته های میسـیلیوم قارچ به صورت ورقه هـای نازک و بـه رنگ سـفید کـدر می‌شود.
بیماری درختان میوه
کنترل
- استفاده از نهال سالم و گواهی شده
- جلوگیری از کشت عمیق درختان میوه
- حذف درختان آلوده
- ضدعفونی ریشه نهال ها در محلول سم توپسین ام
بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی
عامل این بیماری قارچ های .Verticillium spp می‌باشند. که دو قارچ مهم عامل بیماری عبارتند از:Verticillium dahliae و V. albo–atrum دمای بهینه رشدی برای گونه اول ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد می‌باشد ولی گونه دوم در شرایط دمایی خنک تر ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد گسترش می‌یابد. بنابراین گونه V. dahliae در شرایط آب و هوایی ایران مهم تر است.
این بیماری می تواند از طریق اندام های تکثیر غیرجنسـی (قلمـه و پیونـدک) و بـذر (در برخـی از میزبان هـا بـه غیـر از زیتـون) و بقایـای گیاهی انتشـار یابد
میزبان های بیماری
ایـن بیمـاری دامنـه میزبانـی زیادی دارد. و بـه انـواع درختـان هسـته دار، زیتـون، انگور، پسـته، زرشـک، توت فرنگـی، خرمالـو و پاپایـا حملـه می کنـد.
علائم بیماری
بروز پژمردگـی مهم ترین نشانه بیمـاری نیسـت و در برخـی میزبان ها، اصلا پژمردگی ایجاد نمی شـود. بسـته بـه مقاومت میزبـان و شـرایط محیطی، مجموعـه ای از نشانه ها ممکن اسـت دیده شـود. خشک شـدن ناگهانـی برگ هـا روی برخـی از قسمت های درخت، از مهم تریـن علائـم تشـخیصی ایـن بیماری می‌باشد. در صورتی که در سـایر بیماری های قارچـی ریشـه،خشـکیدگی و مرگ ناگهانی کل درخت دیده می‌شود.
بیمـاری در نهال هـا اغلب باعث خشک شـدن همـه شـاخه ها و ریـزش اکثـر برگ هـا می شـود. برگ هـای شـاخه های بیمـار ابتـدا رنگ پریـده می شـوند و بـه رنگ سـبز مایـل بـه خاکسـتری درمی آینـد. در اغلب موارد حاشـیه برگ هـا به طـرف پاییـن خمیده می شـود، برگ هـا در نهایت خشـک و قهـوه ای می شـوند و می ریزنـد. پیشـرفت پژمردگـی در اندام هـای رویشـی و زایشـی در نهایـت به خشـکیدگی کامل تاج و مرگ درخت منجر می‌گردد.
این قارچ تا ۱۵ سال قابلیت دوام در خاک دارند. همچنین این بیمارگر یاعث انسداد آوندی می شود و تولید توکسین ( سم) می کند.
کنترل
- آبیاری کافی و به اندازه
- مالچ پاشی
- بهداشت باغات و کنترل علف هرز
- استفاده از ارقام مقاوم
- ضدعفونی خاک به روش آفتاب دهی یا با سموم متام سدیم
بیماری پوسیدگی ریشه و پژمردگی فوزاریومی
عامل بیماری قارچ Fusarium oxysporum می‌باشد. بیماری قـارچ F. oxysporum به عنـوان مهم تریـن گونـه فوزاریوم عامـل پژمردگی هـای آونـدی است. که دارای چندیـن فـرم اختصاصـی می‌باشد و در میزبان هـای مختلف گیاهی ایجـاد بیماری می کند.
علائم بیماری
نشانه های پژمردگی آوندی فوزاریومی بسـیار شبیه پژمردگی های ورتیسسـلیومی می‌باشد. ولـی فوزاریوم هـا در دمـای بالاتری فعـال هسـتند. همچنین پژمردگـی ورتیسـیلیومی کم کم خودش را نشان می‌دهد و بیشتـر بـر روی بخش های پایینـی گیـاه دیده می شـوند.
ایـن بیماری هـا باعـث ایجـاد پژمردگـی آوندی، زردی، پوسـیدگی طوقه و ریشـه و مرگ گیاه می شـود. پژمردگی هـای فوزاریومـی در ابتـدا به صورت روشن شـدن رگ برگ ها در قسـمت خارجـی برگ های جـوان و به دنبال آن خمیدگـی دم بـرگ برگ های مسـن تر آشکار می‌شود. قهوه ای شـدن بافت آونـدی از جملـه بارزترین علائـم پژمردگی فوزاریومی اسـت. بعد از آن، روی گیاهان مسـن تر، اغلب نشانه های در طـول دوره بیـن گلدهـی و رسـیدن میـوه، آشـکارتر می شـود.
بیماری پژمردگی آوندی موز ناشـی از قارچ fusarium oxysporum f. sp. cubense کـه بـه نـام بیماری پانامای موز هم شـناخته می شـود، از مهم تریـن عوامل محدودکننده رشـد ایـن گیاه در جهان می‌باشد.
کنترل
- از استفاده بیش از اندازه و نامناسب از کودهای نیتروژنی با پایه آمونیاک، خوداری کنید.
- تناوب زراعی
- استفاده از ارقام مقاوم
- سمپاشی با سموم شیمیایی
بیماری ته سیگاری موز
این بیماری توسط قارچ Musicillium theobromae ایجاد می شود. بیمـاری ته سـیگاری مـوز (cigar end rot) یکـی از بیماری هـای مهـم موز می‌باشد. در همه مناطق تحت کشـت ایـن محصـول دیـده می شـود.
علائم بیماری
نـوک و گوشـت میـوه در طـول تشـکیل میـوه و پـس از آن خشک می شـود. نشانه هایی شـبیه بـه خاکسـتری اسـت کـه در تـه سـیگار روشـن تشکیل می گردد. شـروع آلودگـی از زمـان گل دهـی اسـت و درطـی زمـان تشـکیل میـوه ادامه دارد. گوشـت میوه هـا دچـار پوسـیدگی خشک می شـود و بازارپسـندی خـود را از دسـت می دهد. ایـن بیمـاری در طـول تابسـتان های گـرم و مرطـوب گسـترش یافته و قـارچ عامـل را می تـوان در بقایـای گیاهـی شـامل برگ هـا و گل هـای ریخته شـده مشـاهده نمود.
پوسـیدگی پنجه هـای مـوز کـه میوه هـا روی آن تشکیل می شـوند، باعـث زودرسـی میوه ها می گردد. و فضایـی بـرای فعالیـت سـایر میکروب هـا فراهم می کنـد. توصیه شده که کشـاورزان گل های نـر را بالافاصله بعد از تشـکیل آخریـن خوشـه های مـوز قطـع نمایند.
کنترل
- کنترل علف های هرز
- افزایش زهکش خاک
- کاشت ارقام دارای مقاومت نسبی
- جمع آوری و حذف برگ های آلوده
منبع
مسعود نادرپور، ساغر سلطانی نژاد، فرحناز جهانشاهی افشار، حمید صادقی گرمارودی. راهنمای تشخیص بیماری های قارچی و نماتدهای درختان میوه. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی). ۱۳۹۹.
https://extension.umaine.edu/fruit/growing-fruit-trees-in-maine/diseases/
