بیماری برگ باد بزنی انگور و راه‌های مبارزه با آن
بیماری برگ باد بزنی انگور یکی ازقدیمی ترین بیماری‌های شناخته شده گیاه مو است. که این بیماری از جمله بیماری‌های مهم و مخرب مو در سراسر دنیا هست. عامل بیماری Grapevine fanleaf virus (GFLV)از جنس Nepovirus است. که انتقال این ویروس به طور طبیعی از طریق نماتد Xiphinema index انجام می‌شود. گر چه بخشی دیگر از آلودگی و گسترش در اثر تگثیر از قلمه و نهال و پیوندک آلوده هست.
نام این بیماری از علائمی که روی برگ ایجاد می‌کند. منشا گرفته است. بدین معنی که انتهای برگ آلوده در محل اتصال به دم برگ باز بوده و رگبرگ‌ها به‌طور غیرعادی متراکم شده و برگ شبیه بادبزن می‌شود. برگ‌های آلوده چروک‌دار با کناره‌های نوک تیز هستند. شاخه‌های جوان مو به‌طور غیرعادی انشعاب پیدا می‌کند و دارای گره‌های متقابل در شاخه و فاصله بین گره‌ها کوتاه می‌گردند. حبه انگور در خوشه‌ها به صورت نامنظم رسیده و گاهی ریزش حبه‌ها انگور در خوشه دیده می‌شود.
تاریخچه
گفته شده منشأ این بیماری به احتمال زیاد ایران قدیم بوده و توسط مواد گیاهی آلوده به سایر مناطق منتقل شده است. اولین گزارش از این بیماری در ایران سال ۱۳۴۹ است که از آذربایجان شرقی (مغان و مراغه) و اصفهان جمع آوری شده است.
عامل و راه‌های اصلی انتقال بیماری برگ باد بزنی مو چی هست؟
عمل این بیماری ویروس Grapevine fanleaf virus از جنس Nepovirus و از خانواده Comoviridae می باشد. ویروس توسط نماتدهای خانواده Longidoridae یعنی Xiphinema index و X.italiae از درختی به درخت دیگر منتقل می‌شود. نماتد یک بار از گیاه آلوده تغذیه کند همین برای انتقال این بیماری کافی است.
وقتی نماتد X.index ویروس برگ بادبزنی مو(GFLV) را از ریشه مو آلوده به این بیماری گرفت. ویروس تا هشت ماه (بدون اینکه به گیاهان میزبان دسترسی داشته باشد) یا تا سه ماه (وقتی که نماتد از گیاهان آلوده به ویروس تغذیه کند) در بدن نماتد باقی می‌ماند. گفته شده که نماتدهای جوان سنین مختلف و بالغ هر دو گونه نماتد X.index و X.italiae قادر به انتقال ویروس این بیماری هستند ولی ناقل اصلی این ویروس در طبیعت نماتد X.index است.
ویروس برگ بادبزنی مو نمی تواند با نماتد به نقاط دور انتشار پیدا کند، زیرا حرکت این نماتد محدود است.. انتقال این بیماری به نقاط دور دست عمدتا با مواد ازدیادی آلوده صورت می گیرد. که منظور از مواد گیاهی آلوده، تکثیر قلمه و پیوندک و نهال آز گیاه آلوده است. این ویروس از طریق بذر منتقل نمی شود و بین علف هرزها هیج میزبان طبیعی ندارد.
علائم بیماری برگ بادبزنی انگور چی هست؟
علائم این بیماری می‌تواند به سه فرم زیر باشد:
۱-اندام‌هاي هوايی و بخش‌هاي مختلف گل‌ها در اوايل فصل رشد، دچار زردي عمومی می‌شوند که به آن موزاییک زرد می‌گویند . در برگ‌ها، تغيير رنگ از چند لکه‌ي زرد تا موزاييک گسترده‌ي رگبرگ‌ها يا موزاييک در فواصل رگبرگ‌ها و حتی روي تمام برگ می‌تواند، بروز کند برگ و سرشاخه ها بدشکلی زیادی از خود بروز نمی‌دهند، ولی خوشه‌ها کوچک و حبه‌ها تغییر رنگ می دهند.
۲- تغيير شکل شديد و برگ‌ها و بدفرمی شاخه‌هاي جوان. در اين حالت که به آن بد شکلی مسری می‌کویند. برگ‌ها کوچک شده و به شدت تغيير شکل می‌دهند وحالت بادبزنی پيدا می‌کنند (در ايران عمدتاً اين علامت‌ها دیده شده). شاخه‌های سبز انشعابات غیر عادی و گره‌های زیادی تولید می کنند، فاصله میانگره‌های کوتاه می شود و حالت کتابی و زیگزاک به خود می گیرند. تعداد و خوشه‌ها کاهش می یابد، رسیدن میوه نامنظم می شود، نشانه های روی شاخ و برگ در اوایل بهار دیده می‌شود در سراسر فصل رشد و نمو گیاه باقی می‌ماند، هر چند در تابستان تا حدودی به حالت پنهان در می آید.
۳- به وجود آمدن خطوط يا نوارهای زرد تا سفيد رنگ در امتداد رگبرگ‌ها. که به رگبرگ نواري معروف است. در اين حالت برگ‌ها بد شکل و خوشه‌ها، نامنظم تشکيل می‌شوند و ميزان محصول خیلی کاهش می‌يابد۰
مناطق انتشار این بیماری در کجاها هست؟
اين بيماري در تاکستان‌هاي اغلب استان‌هاي انگورکاری کشور مثل قزوين، آذربايجان غربی و شرقی، زنجان، کردستان، فارس و کهگيلويه و بويراحمد گسترش دارد.
راه‌های مبارزه با بیماری برگ باد بزنی انگور چی هست؟
استفاده از پیوندک‌ها و قلمه‌های سالم و عاري از ويروس بهترين راه پيشگيري از بيماري است. که باید نهال‌های گواهی شده و تایید شده استفاده کرد.
اندام‌هاي هوايی و ريشه‌های آلوده به این ویروس از خاک درآورده و سوزانده شوند
استفاده از ارقام مقاوم به این ویروس همچون Vitis vinifera , V.rotundifolia می‌تواند موثر باشد.
از آنجا که نماتد ناقل اين بيماري هست. قبل از کاشت مجدد در آنگورکاری‌های آلوده بايد خاک را با يک نماتدکش تدخينی مثل سموم متام سديم(واپام) ضدعفونی کرد. مقدار مصرف متام سديم طبق نظر کارشناس گياه‌پزشکی بين ۱۱۰ تا ۲۲۰ميلی‌ليتر در هر مترمربع زمين متفاوت است. به اين منظور ميزان واپام توصيه شده براي هر مترمربع را در ۲تا ۵ ليتر آب حل کرد و به طور يکسان به وسيله آبپاش در سطح خاک می‌پاشند. بلافاصله خاک سمپاشی شده را به عمق ۲۵ سانتی متر شخم میزنند. سطح خاک را با پلاستيک به طوری پوشاند، که مانع از خروج گاز از خاک شود. يک هفته پس از سمپاشی، خاک را به هم میزنند تا گاز متصاعد شده در خاک خارج شود و زمين آماده کشت شود.
منابع:
وزارت جهاد كشاورزي سازمان تحقیقات، آموزش و ترويج كشاورزي موسسه تحقیقات گیاهپزشکی كشور. مدیریت بيماريهاي مهم ميوه، شاخه و برگ انگور. بهار ۱۳۹۹
Andret-Link, P., Laporte, C., Valat, L., Ritzenthaler, C., Demangeat, G., Vigne, E., Laval, V., Pfeiffer, P., Stussi-Garaud, C. & Fuchs, M. (2004). Grapevine fanleaf virus: Still a major threat tothe grapevine industry. Journal of Plant Pathology, 86, 183-195
