بیماری شناسی

بیماری های ویروسی ذرت

بیماری‌های ویروسی ذرت

بیماری های ویروسی ذرت

ذرت (Zea mays L. ) همراه با برنج و گندم سه محصول زراعی مهم جهان هستند. که در شرایط مختلف آب و هوایی درمناطق معتدله، نیمه گرمسیری و گرمسیری کشت می شوند. سطح زیر کشت سالیانه ذرت در جهان بیش از ۱۴۲ میلیون هکتار با تولید ۶۳۸ ملیون تن دانه است که بیشترین تولید متعلق  به لیالات متحده امریکا هست.

سطح زیر کشت ذرت دانه ای در سال زراعی ۹۸-۹۷ در ایران حدود ۱۳۷۸۸۲ هکتار با تولید ۱۱۰۷۱۱۰ تن دانه است.

بیماری های ویروسی ذرت

كـاهش محصــول ذرت در اثــر عوامــل بیماری‌زا، باكتريــايي و ويروسي برابر با 4/9 درصد كل تخمین زده شده است كه در اين ميان ويروس‌ها  از عوامل مهم ايجاد خسارت در اين گياه مـي باشـند. ذرت در معرض حمله بيش از ۴۰ گونه مختلف يا نژاد ويروس قـرار مـي‌گيـرد.كه اهميت هر يك از آن‌هـا در نقـاط مختلـف جهـان متفـاوت اسـت.

مهمترین بیماری ‌های ویروسی ذرت در ایران ویروس کوتولگی زبر ذرت و موزاییک  ایرانی ذرت می‌باشد. علايـم ناشـي از بيماري موزائيك ايراني ذرت بـه صـورت خطـوط ظريـف زرد رنـگ در روي برگ‌ها و  پر نكردن كامل دانه‌های بـلال هست. و علايـم بيماري كوتولگي زبر ذرت به سن گياه بستگي دارد و به شکل ضـخيم شــدن ســاقه، كوتــولگي و كجــي بوتــه هــاي آلوده می‌باشــد. انتشار اصلی این بیماری ها توسط زنجرک اتفاق می افتد.

بیماری های ویروسی ذرت

بیماری های ویروسی ذرت اولین بار ؟

ویروس کوتولگی زبر ذرت اولین از ایتالیا گزارش شد. این ویروس در تمام مناطق ذرت کاری جهان مانند ایتالیا، فرانسه، یوگسلاوی، استرالیا و آمریکا وجود دارد. توسعه این ویروس در جنوب چین نسبت به سایر ویروس‌های ذرت بیشتر می‌باشد.

اولین بار در ایران ویروس کوتولگی زبر ذرت در سال ۱۳۶۰ از مزارع ذرت کاری زرقان فارس گزارش شد و میزان آلودگی ۵۰ درصد برآورد شد. این ویروس در سال۱۳۸۲ به صورت اپیدمی در شمال استان فارس گزارش شد. .اهمیت این ویروس در مناطق گرم بیشتر از مناطق سرد است.

ویروس موزاییک ایرانی ذرت اولین بار در سال ۱۳۴۷ از یک مزرعه در رامجرد استان فارس گزارش شد و سپس در سال ۱۳۵۲ در مزارع ذرت اطراف شیراز توسعه یافت. میزان آلودگی مزارع ۳۰ تا ۷۰ درصد برآورد شد.

علائم بیماری های ویروسی ذرت چی هست؟

علائم بیماری ویروس کوتولگی زبر ذرت

بیماری های ویروسی ذرت به نام ویروس کوتولگی ذرت که MRDV))  Maize rough dwarf virusنام دارد. که علائم شاخص آن در بوته ذرت برجستگی‌های تاول مانند در پشت برگ ها و نیز بر روی رگبرگ‌ها هست. از دیگر نشانه ها کم شدن فاصله میان گره که منجر به کوتولگی بوته ذرت می‌شود. سبز تیره شدن برگ‌ها، بدشکل شدن برک‌های انتهایی و عمود ایستادن برگ‌های اخری بوته ذرت میتوان اشاره کرد.

البته علايم ناشي از اين ويروس در ذرت بستگي به سن بوته در زمان آلودگي دارد، به شکلی كه اگر بوته‌ها در مرحله اوليه رشد به اين ويروس آلوده شوند. ساقه به شدت كوتاه می‌ماند و به يك طرف خميده می‌شود، و جوانه انتهايي آن  خشك و سرانجام منجر به مرگ گياه شده. علايم بيماري در بوته هاي مسن تر به صورت كوتولگي شديد، ضخيم شدن ساقه، كوتاه شدن فاصله بين برگها و كج شدن ساقه به یک طرف می‌باشد.

گلدهی در گیاه متوقف شده و بلال تشکیل نمی شود و بوته ذرت حدود ۴۰ تا ۵۰ روز بعد از کاشت خشک خواهد شد.

در آلودگی‌های دیرتر مثلا در مراخل ۶ برگی و پس آز آن بلال تشکیل شده ولی اصولا عقیم، بد شکل و بدون دانه یا با تعداد دانه کم می٬باشد.

کاهش عملکرد ذرت در اثر این بیماری ۳۰ تا ۷۰ درصد می‌باشد.

سایر میزبان‌های این ویروس اكثر گياهان خانواده گندميان ازجمله گندم، جو و برنج هستند.

بیماری های ویروسی ذرت

بیماری های ویروسی ذرت

علائم بیماری ويروس موزائيك ايراني ذرت

ويروس موزائيك ايراني ذرت به نام (MIMV) Iranian Maize Mosaic virus هست . علايم اين بيماري به صورت خطوط ظريف زرد رنگ اسـت كـه به طور موازي با هم در قسمتي يا در تمامي سطح برگ، ساقه و پوشش بـلال دیده می‌شود. بوته‌های ذرت آلوده در مقایسه با بوته‌هاي سالم داراي رشد كمتر بوده و دانه‌ها در بلال کامل نمی‌شوند.

عـلاوه بـر ذرت گياهـاني ماننـد سـورگوم علوفـه اي، دژگـال، گنـدم خـودرو و يـولاف از میزبان‌های دیگر این ویروس مي باشند.

گرچه کوتولگی در هر دو بیماری ویروسی ذرت اتفاق می افتد ولی کوتولگی ایجاد شده در بیماری موزاییک ذرت خفیف تر از بیماری کوتولگی زبر ذرت می‌باشد و بوته٬ها معمولا از بین نمی‌روند.

بیماری های ویروسی ذرت

بیماری های ویروسی ذرت

انتشار بیمارهای ویروسی ذرت به چه صورت می‌باشد؟

طبق  بررسی های انجام شده در ايران، این بیماری ‌های ویروسی ذرت  به صورت مكانيكي و يا از طریق بذر منتقـل نمی‌شوند. و توســـط ســـه گونـــه زنجـــرك از خانوادهDelphacidae  به نام Laodelphax  striatellus معـروف به زنجرک بوته ای، و Unkanodes tanasijeviciو Ribautodelphax notabilisبه صورت پايا  منتقل می‌شوند

زنجرک ناقل این ویروسها معمولا از ذرت تغذیه نمی‌کنند. این  تغذیه در حالی است که هنگام مهاجرت زنجرک از گیاهان زمستانه به گیاهان تابستانه به خصوص در اوایل اردیبهشت ماه که بوته‌های ذرت زود کشت در مراحل اولیه رشد هستند. مدتی از بوته ذرت تغذیه کرده و باعث انتشار این بیمارهای ویروسی ذرت می‌شوند.

بیماری های ویروسی ذرت

بیماری های ویروسی ذرت

پیشگیری و کنترل بیماری های ویروسی ذرت به چه روشی است؟

۱-انتخاب تاريخ مناسب

 كاشت از آنجايي كه هر دو ويروس ذکر شده به صورت مكانيكي و توسـط بـذر انتقال پیدا نمی‌کنند، انتشار آن بستگي به فعاليت زنجرك هاي ناقل دارد. انتخاب تاريخ كاشت به منظور عدم مصادف شدن مراحـل اوليه رشد گياه بـا هجـوم زنجـرك هـاي ناقـل بـه طـور مـوثري از شـدت بیماری می‌کاهد. از سوی دیگر افزایش دما فعالیت های تولید مثلی و تغذیه ای زنجرک را کاهش می‌دهد.

در مورد ويروس ايراني ذرت مشاهده شده كـه آلـودگي در كشـت هـاي زود بهـاره و نيـز دركشتهاي دير تابستانه (مردادماه) بيشـتر از كشـتهـاي اواخـر خـرداد تـا اواسط تيرماه می‌باشد.. پس توصيه مي‌شود اگر محـدوديتي در انتخاب تاريخ كشت وجود ندارد، كشت ذرت در اواسط خرداد تـا اوايل تيرماه انجام گیرد.

۲-استفاده از ارقام متوسطرس و زودرس:

هر چند تاخیر در کشت باعث کاهش خسارت می شود. اما اعمال ناخیر بیشتر ( کشت در تیر ماه در مناطق معتدله ) باعث کوتاه شدن فصل رشد و برخورد گیاه ذرت به سرمای اخر فصل شده و عملکرد به شدت کاهش می‌یابد. پس استفاده از رقم های متوسط رس و یا زود رس ذرت می‌نواند راه حل موثری در کاهش این بیماری ها باشد.

۳-استفاده از ارقام مقاوم

عکس العمل ارقام مختلف ذرت نسبت به دو یروس گفته شده متفـاوت است به طوركه ميزان خسارت در ارقام حساس بـه ويـروس كوتـولگي زبر به بیش از ۴۵ درصد می‌رسد. این مقدار در ارقام متحمل، به کمتر از ۷ درصد کاهش می‌یابد.

۴-مبارزه با زنجرک ها:

کنترل ناقل‌های بیماری یک روش موثر در کاهش خسارت است. ضدعفونی بذر با سم ایمیداکلوپراید سبب عدم تمایل ناقل به تغذیه از بوته ذرت حداقل تا مرحله دو برگی و به مدت دو هفته می‌شود.

استفاده از برخی سموم سیستمیک از جمله کنفیدور و….. در مرحله دو برگی ذرت نیز سبب دوام و اثر بخشی حشره کش در کنترل و کاهش جمعیت ناقل می‌شود.

۵-مبارزه با علف های هرز مزرعه

قبل از کشت و سبز شدن ذرت زنجرک ها از علف هرز تغذیه می‌کنند ویروس‌ ها می‌توانند روی این گیاهان زمستان گذرانی کنند. بنابراین از بین بردن علف‌های هرز حاشیه مزارع به صورت مکانیکی و یا شیمیایی با علفکش های پاراکوات یا رانداپ حداقل دو هفته قبل از سبز شدن ذرت نیز باعث کاهش خسارت این بیماری می‌شود.

منبع:

افشار استخر، محسن یاسایی. مدیریت بیماری‌های شایع ویروسی ذرت در استان فارس. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس. .۱۳۹۷

صادق جلالی، محمدرضا نعمت الهی. مدیریت بیماریهای ویروسی کوتولگی زبر و موزاییک ذرت. موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور.

۱۳۹۴.

Converse, R. H. and Martin, R. R. 1990. ELISA methods for plant viruses. Pp. 179-196, In: Serological Methods for Detection and Identification of Viral and Bacterial Plant pathogens, A Laboratory Manual. (Hampton R. O., Ball, E. M., DeBoer, S. H., eds. ). APS Press, USA.

Masumi, M., Zare, A., and Izadpanah, K. 2004. Analysis of 5′ region of coat protein gene confirms presence of Maize dwarf mosaic virus (MDMV) in widely separated locations in Iran. Proceeding of 2nd Iranian Congress on Virology 13-15 Feb.2004.Tehran.Pp:369-370.

https://link.springer.com/article/10.1007/s00705-019-04450-3

https://www.cabi.org/isc/datasheet/32507

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *