جیره غذایی برای پرورش مرغ

یکی از مزایای پرورش علمی طیور این است که تغذیه از نظر داشتن بهترین عملکرد و هزینه مصرفی بررسی می‌شود. به همین دلیل شناسایي خوراک‌هــا از نظــر كيفــي و كّمــي و تأمیــن نیازهــای خوراکــی حیــوان از مهم‌تریــن وظایف علــم تغذیه مرغ (طیور) به‌شمار مــی‌رود.

تغذیه و پرورش علمی طیور

امــروزه در بسیاری از كشورها از جملـه ایران، كمبـود منابع خوراك دام و طیور، مهم‌ترین عامل محدودكننــده توسعه دام‌پــروری محسوب می‌شود. با اين ‌حـال، نباید تأثیرات ناشي از عدم ‌تعــادل بین مــواد مغــذي موجــود در خــوراك را نادیده گرفــت. این امـر می‌توانـد سـهم زيـادي در كاهـش بـازده خوراکـی و توليـد داشـته باشـد.

بـا شـناخت ارزش غذایـي و محتـواي مــواد مغــذی خوراک‌هــای مــورد استفاده در تغذیه طیــور، عــلاوه بــر جلوگیری از بروز مشکلات ناشي از عدم ‌تــوازن بین مــواد مغــذی، امــكان تهیه جيره‌هــاي مناسب و تغذیه مطلوب‌تــر دام و طیور فراهــم خواهـد شد. و درنهایت بازدهی تولید افزایش می‌یابد.

مواد اولیه تشکیل دهنده جیره طیور شامل موادی است که به منظور تامین نیازهای غذایی آن ها استفاده می‌شود. دانه‌های روغنی، چربی ها و روغن‌ها و مازاد کارخانجات آرد سازی برای تامین انرژی مورد نیاز طیور را تامین می‌کنند.

 

گندم

در ببیشتر کشورها از گندم برای تهیه نان و به مقدار کمتری برای تامین انرژی در تغذیه طیور استفاده می‌شود. مقدار پروتئین آنها بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است. نسبت به ذرت دارای پروتئین بیشتری است. ولی انرژی آن نسبت به ذرت کمی کمتر است. به دلیل داشتن گلوتن بالا سبب افزایش چسندگی مدفوع طیور شده به همین دلیل میزان مصرف آن محدود است.

سبوس گندم

فرآورده تهیه آرد است و میزان فسفر و منیزیم این فرآورده بالا است. ولی میزان کلسیم آن پایین است. سبوس گندم در تغذیه طیور مقادیر انرژی کمی دارد و میزان پروتئین آن 15.7 درصد است. فیبر آن بالا است به همین دلیل در جیره کمتر استفاده می شود. زیرا باعث افزایش رطوبت مدفوع می شود. که سبب دشوار شدن حمل و نقل می‌شود.

ارزن

میزان انرژی ارزن بالا است. ولی قبل از مصرف باید عمل آوری شود. زیرا به علت داشتن فیبر بالا و الیاف غیر قابل هضم پرنده جوان قادر به هضم آن نیست. مقدار پروتئین آن 11 تا 14 درصد است.

برنج

در موارد خاصی از برنج های شکسته و صدمه دیده برای تغذیه طیور استفاده می‌شود. میزان پروتئین آن 7 تا 9 درصد است.

ذرت

اصلی ترین دانه مصرفی در جیره طیور است. و به دلیل داشتن هضم ساده‌تر و انرژی زایی ذرت به نشاسته و جوانه آن که بیشترین مقدار روغن در آن است بستگی دارد. پروتئین اصلی ذرت پرولامین یا زئین است. که ترکیب اسیدآمینه آن برای طیور مناسب نیست. به دلیل داشتن رنگدانه‌های زرد برای تولید زرده تخم مرغ در جیره باید باشد. اگر مدت زیادی از ذرت در جیره غذایی استفاده شود. به دلیل داشتن رنگدانه گزانتوفیل رنگ چربی لاشه پرنده زرد می‌شود.

ذرت خوشه ای مایلو

این دانه به نام‌های مختلفی در جهان شناخته می‌شود. که معمولترین آن مایلو، سورگوم و ذرت خوشه‌ای است. ارزش غذایی مایلو از بسیاری جهات مانند ذرت است ولی مقدار انرزی آن از ذرت کمتر است. به دلیل وجود تانن در مایلو در مصرف آن باید دقت کرد. و نباید زیاد بخصوص در تغذیه مرغ تخمگذار استفاده شود.

جو

دانه ای با انرژی و پروتئین متوسط است .و قابلیت هضم جو در پرندگان جوان به علت وجود فیبر بالا کمتر است. میزان پروتئین جو بین 10 تا 14 درصد است.

منابع پروتئینی شامل پروتین حیوانی و گیاهی هستند. یکی از منابع پروتئین گیاهی کنجاله ها هستند.

کنجاله ها

کنجاله ها به بقایای باقیمانده پس از جداسازی روغن از دانه‌های روغنی هستند. و مقادیر زیادی پروتئین 200 تا 500 گرم در کیلوگرم دارند. از دو روش فیزیکی و شیمیایی برای جداسازی روغن از دانه‌های روغنی استفاده می‌شود.. در روش فیزیکی از فشردن دانه‌ها و در روش شیمیایی از حلال آلی مانند هگزان استفاده می‌شود.

در روش فیزیکی با استفاده از فشار دانه روغنی شکسته شده و در دمای 104 درجه سانتیگراد به مدت 15 تا 20 دقیقه پخته می‌شود. سپس دما به 115 درجه سانتیگراد می‌رسد. تا آب روغن خارج شود و به 30 درصد برسد. در این روش 25 تا 40 گرم روغن در هر کیلوگرم است و مقدار روغن پسماند کمتر از 10 گرم در کیلوگرم است.

کنجاله کلزا

کنجاله کلزا مواد باقیمانده از جداسازی روغن از واریته‌های اصلاح شده دانه کلزا می‌باشد. روغن از طریق مکانیکی از دانه استخراج شده. و اگر جهت استخراج روغن از حلال استفاده شود مقدار روغن باقیمانده در کنجاله به دست آمده کمتر می‌شود. تفاوت اصلی دانه کانولا و کلزا در الگوی پروتئین‌های ذخیره‌ای آن ها است. در کانولا بیشتر پروتئین کروسیفرین و در کلزا بیشتر پروتئین ناپین وجود دارد.

کنجاله کلزا مکمل پروتئینی است و مقدار انرژی قابل متابولیسم آن در جیره نویسی به عنوان یک عامل مهم به شمار می‌رود. مقدار پروتئین خام کنجاله کلزا 32 تا 38 درصد است. این کنجاله دارای پروتئینی با کیفیت متوسط است و قابلیت هضم کمتری نسبت به کنجاله سویا دارد. از لحاظ اسیدهای آمینه ضروری به خوبی با کنجاله سویا قابل مقایسه است ولی دارای لیزین کمتر و متیونین بیشتر است.

کنجاله آفتابگردان

بعد از سویا، کلزا و بادام زمینی چهارمین دانه روغنی جهان است. در ابتدا به عنوان گیاه زینتی به شمار می‌رفته. ولی امروزه به یکی از منابع مهم تهیه روغن و پروتئین به شمار می‌رود.

کنجاله آفتابگردان از نظر پروتئین و کربوهیدرات غنی تر از دانه کامل آن است. و مقدار روغن آن بسته به نحوه استخراج از یک تا 10 درصد متغیر است. مقدار الیاف خام کنجاله آفتابگردان زیاد بوده و که اگر به دلیل پوشش دانه ها باشد مقدار کمی قابل هضم است. و باید قبل از مصرف به صورت ریز آسیاب و خرد شود.

کنجاله آفتابگردان با پوسته کم برای تغذیه نشخوارکنندگان مناسب است . در حالیکه کنجاله‌های بدون پوسته بیشتر برای تغذیه خوک و طیور به کار می‌رود. مقدار پروتئین خام کنجاله آفتابگردان بسته به مقدار عصاره گیری و پوسته گیری بین 29 تا 45 درصد تغییر می‌کند.

کنجاله سویا

کنجاله سویا بیشترین کنجاله مورد استفاده در تغذیه طیور بوده و به عنوان منبع پروتئینی استاندارد برای ارزیابی سایر منابع پروتئین گیاهی جهان به شمار می‌رود. کنجاله سویا یکی از محصولات فرعی صنعت روغن گیری دانه سویا است. 60 درصد دانه از روغن و پروتئین و 30 درصد آن از کربوهیدرات تشکیل شده است.

کنجاله تخم پنبه

فرآورده باقیمانده روغن کشی تخم پنبه است. تخم پنبه حاوی ماده گوسپیول است که در گله‌های تخم گذار اهمیت دارد. و باعث ایجاد رنگ در سپیده و زرده تخم مرغ می‌شود. هنگام استفاده از ازتخم پنبه در جیره طیور از سولفات آهن به نسبت 1 به 1 استفاده کنید زیرا ترکیبات آهن دار با گوسپیول تخم پنبه ترکیبب می‌شود. و آن را از دسترس سیستم گوارشی خارج می‌کنند.

کنجاله کنجد

فرآورده باقیمانده از روغن کشی است. مقدار لیزین قابل استفاده آن بسیار کم است اما مقدار اسیدآمینه متیونین آن بالا است. مقدار پروتئین آن 43 درصد است. افزودن کلسیم به آن باعث خارج شدن اسید فیتیک آن می‌شود. چون این کنجاله روغن زیادی دارد. در صورت ماندن زیاد در انبار زود فاسد می‌شود.

منابع پروتئین حیوانی

پودر گوشت

 یکی از محصولات کشتارگاهی است. که 55 درصد پروتئین خام دارد. میزان متیونین، سیستئین و تریپتوفان آن کم و لیزین آن بالا است. برای جلوگیری از فساد آن آنتی اکسیدان به آن اضافه می‌شود. و مقدار انرژی آن به مقدار چربی داخل آن بستگی دارد.

پودر ضایعات طیور

این هم محصول کشتارگاهی طیور است مانند پودر گوشت است. ولی مقدار کلسیم و فسفر آن پایین تر است. این محصول چربی بالایی دارد و برای جلوگیری از اکسید شدن باید به آن آنتی اکسیدان اضافه شود.

پودر ماهی

حاصل عمل آوری ماهی یا بخش‌هایی از آن است. و برای تهیه آن ماهی یا باقیماده ان پخته می‌شود. و روغن آن جدا می‌شود. سپس خشک، فشرده و آسیاب می‌شود. انواع پودر ماهی منابعی برای تامین پروتئین هستند. و دارای اسیدآمینه بالایی هستند. ولی استفاده زیاد از آن در جیره غذایی منجر به بیماری فرسایش سنگدان می‌شود. و در گوشت و تخم مرغ تولیدی بوی ماهی ایجاد می‌شود. مقدار پروتئین آن بین 60 تا 75 درصد و مقدار کلسیم آن بین 2 تا 7.5 درصد است.

منابع تامین عناصر معدنی

پودر استخوان

پس از انجام یکسری عملیات روی استخوان آماده می‌شود. و منبع خوبی برای تامین کلسیم و فسفر جیره است. پوسته صدف و سنگ آهک هم منابع تامین کلسیم خوراک طیور است.

نمک طعام  و بی کربنات سدیم که در جیره های طیور برای تامین سدیم و کلر استفاده می‌شود.

مواد معدنی کم نیاز

مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی شامل آهن، منگنز، روی که توسط کارخانه های مکمل سازی ساخته می‌شود.

 

منابع:

کنجاله های پروتئینی در تغذیه طیور، اکبر یعقوبفر و نادر پاپی

راهنمای کاربرد دانه‌ها و محصولات فرعی غلات در تغذیه طیور، اکبر یعقوبفر و امیرحسین علیزاده ‌قمصری

تغذیه طیور، مجید افشار، مهرداد نفیسی، حمیدرضا مصلـحى

https://www.hubbardbreeders.com/media/breeder_nutrition_guideen__033215800_1521_26062017.pdf