تولید کود دامی پوسیده
کود دامی نوعی کود می‌باشد. که از فضولات حیوانات اهلی مختلف، از اسب و گوسفند گرفته تا مرغ و کبوتر تهیه می‌شود. کود دامی در کشاورزی جهت اصلاح بافت و ساختار خاک و همچنین تغذیه گیاهان استفاده می‌شود. این نوع کود دارای مقدارهای مختلف ازت (نیتروژن) می‌باشد، که بسته به نوع منشا آن فرق می‌کند.
کیفیت کود دامی
کود دامی مورد استفاده، باید کاملا پوسیده بوده و عاری از آفات و بذرهای علف هرز باشد. چون کود نپوسیده نه تنها باعث تقویت خاک نمی‌شود. بلکه باعث کاهش نیتروژن خاک نیز می‌شود. زیرا برای پوسیده شدن در خاک، بخشی از ازت خاک را جذب مینماید و به این ترتیب خاک فقیرتر می‌گردد.
کود دامی کاملا پوسیده دارای نشانه های زیر است:
- نرم است
- رنگ کود پوسیده روشن می‌باشد و اغلب هر چه کود پوسیده تر باشد، رنگ کود روشن تر است.
- کود پوسیده بوی تند فضولات حیوانی را نمی دهد.
- اگر دست در داخل آن فرو کنید گرمای خاصی احساس می‌گردد.
عوامل تاثیرگذار در آلودگی کود به بذر علف هرز
۱-منابع غذایی دام
بذور علف های هرز از طریق علوفه، دانه و غذاهای فـرآوری شده وارد دستگاه هاضمه دام می‌گردد. مقدار زیادی از بـذور از دستگاه هاضمه به صورت زنـده و سـالم عبـور کرده و وارد مدفوع می‌شود. هر چه مقدار آلودگی منابع غذایی به بذر علف هرز بیشتر باشد، آلودگی کود نیز بیشتر خواهد بود.
۲-نوع دام
از بین رفتن بذر در دستگاه هاضمه بستگی به نـوع حیـوان دارد. بیـشترین تخریـب بـذور و کمتـرین آلـودگی در مــدفوع جوجه‌ها مشاهده شده است . مدفوع اسب و گوسفند نیز کمتر از خوک و گاو آلـودگی دارنـد . واکـنش بـذور نیـز در گذشـتن از دستگاه هاضمه متفاوت است. به طوری که برخـی از آن هـا نـه تنها از بـین نرفتـه بلکـه در اثـر سـاییدگی فیزیکـی و شـیمیایی آمادگی جوانه زنی بیشتری پیدا می کنند مانند علف هرز سس. در ایران کود های گاوی بیشتر از کودهای دیگـر حیوانـات در آلـودگی مـزارع و باغـات نقش دارد.
۳-نحوه تهیه و مصرف کود دامی
کود دامی به دلایل فوق دارای آلودگی به بذر علف های هرز است. استفاده کود تازه در انتقال بـذر علـف هـای هـرز بـسیار مؤثرتر از کود دپو شده است . نحوه دپوی کود در از بـین رفـتن بذور و کاهش آلودگی مؤثر می‌باشد و در تهیـه کـود سـالم نقـش مؤثری و مهمی دارد.
بذر علف هاي هرز موجود در كود دامي
بذر علف های هرز موجود در کود دامی علف های هرز غالب مزارع علوفه ای کشور است. که بذور آن ها همراه با علوفه وارد دستگاه هاضمه دام می‌شود.
تاج خـروس وحشی، گندمک، سلوی، خردل وحشی، ارزن وحـشی، خـونی واش، خاکـشیر، سس، جغجغک، خرفـه، جو وحشی، ســوروف، ناخنــک، شــلمی و ترشک.
روش دپوی کود دامی (گاوی)
محل
برای دپوی کود باید از محل مناسبی استفاده کرد. به طـوری که اگر ایجاد آن با تشکیل تپه ای بر سطح خـاک انجام شود. نیاز به حصارهایی است که برای محافظت آن ضـروری می‌باشد. همچنین در انتخاب محل آن باید دقـت کـرد تـا دور از منـاطق مسکونی باشد.
انباشتن کود دامی درون گودال موجب محافظت و نگهداری بهتر آن می‌گردد. اما عمق گودال بیش از ۵/۰ متر جایز نیست. در غیر این صورت حداقل هفته ای یکبار کود درون گودال بـا بیـل زیر و رو شود تا هوا درون آن جریان یابد.
دما و رطوبت
زیرو رو شدن دپو موجب کاهش رطوبت آن می‌گردد. لـذا باید مقداری آب به آن اضافه کرد تا کود رطوبت اولیـه خـود را حفظ نماید.. فرآیند پوسیدگی کود و کاهش بـذر علـف هـای هـرز زنـده مستلزم ثابت نگه داشتن دمای داخل دپو در بـیش از ۶۰ درجـه سانتیگراد می‌باشد. این دما در صورتی حاصل می‌شود کـه مقـدار رطوبت دپو حدود ۷۰ درصد و نیز جریان هوا به خـوبی برقـرار باشد. تا فعالیت میکروارگانیسم های هوازی بـه بیـش ترین مقـدار خود برسد.
اضافه کردن مواد
اضافه کردن مواد حاوی کـربن ماننـد بـر، کـاه، خـرده هـای چوب و بقایای گیاهـان تـا ۲۰ درصـد از حجـم کـود، موجـب افزایش رطوبت و نسبت کربن به نیتروژن و نیز کاهش نیتـروژن از دست رفته می گردد. در نتیجه فرآیند تهیه کمپوسـت و از بـین رفتن بذور علفهای هرز تسریع می‌شود.
با وجود چنین شرایطی پس از یک ماه بیـشتر بـذور توانـایی رویش خود را از دست داده. در صـورت وجـود بـذور علف های هرزی چون سس، سلمک، تـاج خـروس و ناخنـک، دپوی دو ماهه در از بین بردن تمامی بذور کافی می‌باشد.
از پوشانیدن دپو خصوصاً بـا مـواد پلاسـتیکی حتـی الامکـان خودداری شود. این قبیل پوشش هـا مـانع ورود هـوا و فعالیـت میکروارگانیسم های هوازی می‌شود و کاهش دمای داخل دپو را در پی دارد. مقدار آب درون دپو پس از یک ماه کاهش می‌یابد و یکی از دلایل کند شدن فرآیند از بین رفتن بذور در ماه های بعد کـاهش آب می‌باشد.. در صورت تامین رطوبت و هوا دهی مناسب نیازی به اضافه کردن مدت زمان دپو نیست.
رطوبت کافی و هـوادهی مناسـب موجـب افـزایش فعالیـت میکروارگانیسم‌های هوازی و افزایش دما به بـیش از ۶۰ درجـه سانتی گراد است که این دما منجر به از بین رفتن بذور علف هـای هرز می‌گردد.
فواید دپوی کود دامی
- چسبندگی کمتر
- کاهش حجم کود و حمل آسان
- از بین رفـتن بـذر علـف هـای هـرز و در نتیجـه کـاهش مصرف سم
- پوسیدگی بیشتر کود
- نداشتن تاثیر سوء بر کیفیت مواد آلی و معدنی کود
- عدم گیاه سوزی به دلیل تغذیه تدریجی گیاه از مواد آلی
- تولید حرارت زیاد و از بین رفتن میکـروارگانیـسم هـایبیماری زا
- تولید ترکیبات پیچیده نیتروژن دار و تبدیل تدریجی ایـن ترکیبات به نیترات و نهایتاً ممانعت از شستـشو و هـدر رفـتن نیترات خاک. به این ترتیب نیترات بـه یکبـاره در خـاک پخـش نمی‌شود. این مشابه آن است که در طول سال نیترات بـه طـور دستی به دفعات و نه یکباره به خاک اضافه می گردد.
- کاهش مصرف کودهایشیمیایی
- تغییر در تعــادل جمعیت نماتـدهای خاک، کــاهش جمعیـت نماتـدهای بیمـاریزا و افـزایش جمعیـت نماتـدهای شکارگر
منبع
حمیرا سلیمی، جواد خلقانی، علی اکبر قره داغی. معرفی روشی موثر در کاهش آلودگی کود دامی به بذر علفهای هرز. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی). ۱۳۹۴.
https://en.wikipedia.org/wiki/Manure
