سم مانکوزب یک قارچکش تماسی و حفاظتی، از گروه شیمیایی ethylenebisdithiocarbamate است. که با نام های تجاری Manzate, Dithane, Penncozeb, Fore, Roper در بازار وجود دارد و در کشور با نام تجاری مانکوزب دیتان ام (Dithan M 45 WP 80%) با فرمولاسیون پودر وتابل ۸۰ درصد رایج می باشد که در بسیاری از محصولات درختان میوه، سبزیجات، گیاهان زینتی و در مزرعه استفاده می شود. این قارچکش گیاهان را در برابر طیف وسیعی از بیماری های قارچی از جمله بیماری بلایت سیب زمینی، لکه برگی، جرب و زنگ محافظت می کند. همچنین از آن برای ضدعفونی بذر سیب زمینی، ذرت، سورگوم، گوجه فرنگی و غلات استفاده می شود.
نحوه اثر سم مانکوزب
مانکوزب قارچ کشی تماسی است که با خاصیت حفاظتی بر روی برگ مانع از نفوذ عوامل بیماری زای قارچی به داخل گیاه می شود. این سم با آنزیم های حاوی گروه های سولفیدریل تداخل دارد و چندین فرایند بیوشیمیایی را در داخل سیتوپلاسم سلول های قارچی و میتوکندری مختل می کند. در نتیجه منجر به ایجاد اختلال در متابولیسم چربی ها و فرآیند تنفس و تولید (ATP) می گردد.
موارد مصرف مانکوزب در ایران
این سم مانکوزب علاوه بر اینکه خاصیت قارچکشی دارد، باعث اصلاح خاک های شور می شود. این قارچکش در مقابل حرارت و رطوبت به آهستگی تجزیه می شود. همانطورکه گفته شد، طیف وسیعی از بیماری های قارچی از جمله بلایت (سوختگی)، لکه برگی، زنگ، سفیدک داخــلی، لکه سیاه و … در محصولات زراعی، سبزیجات و گیاهان زینتی مخصوصاً علیه سوختگی دیر هنگام (سفیـــدک داخلی) و زود هنگام و لکه موجی (آلترناریا) سیب زمینی و گوجه فرنگی، لکه برگی چغندر قند و خیار، سفیدک داخلی (کرکی) انگور، خیار، توتون وکاهــو، زنگ در غلات، سبزیجات و گیاهان زینتی و کاکتوس ها، لکه سیاه سیب و گلابی، آنتراکنوز در حبوبات و خیار، پژمردگی، سفیدک داخلی و لکه قهوه ای در سبزیجات و بسیاری از بیماری های بذر زاد در غلات به صورت ضدعفونی بذر کنترل می کند.
نکته بسیار جالب این هست که کنه نقره ای مرکبات را به خوبی کنترل می کند.
نام محصول نام بیماری مقدار مصرف
گندم سیاهک پنهان ضدعفونی بذر به نسبت 2 در هزار
مرکبات کنه نقره ای 2 کیلوگرم در هزار لیتر آب
بادام لکه آجری 2 کیلوگرم در هزار لیتر آب
نخود برق زدگی 2 کیلوگرم در هکتار
یونجه سفیدک داخلی 2 کیلوگرم در هکتار
توتون سفیدک داخلی 1-2 کیلوگرم در هکتار
میخک زنگ ۱/۵-2 کیلوگرم در هزار لیتر آب به صورت پیشگیری همراه با مویان به نسبت ۰/۵ در هزار
دوره کارنس (فاصله آخرین سمپاشی تا برداشت محصول) این قارچکش حداقل ۷ تا ۱۰ روز می باشد.
مقاومت
مانکوزب به عنوان یک قارچکش گروه M، به دلیل فعالیت چندگانه خود بر پاتوژن‌های قارچی، احتمال افزایش مقاومت کمی دارد. این قارچکش اغلب با قارچ‌کش‌های تک منظوره ترکیب می‌شود تا به مقاومت آن کنترل شود.
سمیت سم مانکوزب
قارچکش مانکوزب کمی برای پرندگان سمی است. بعد از ۱۴ روز LC50 برای بلدرچین سفید رنگ بیشتر از 2250 میلی گرم بر کیلوگرم وزن است. این سم برای ماهیان آب شیرین بسیار سمی هست. 96 ساعت بعد از سمپاشی میزان LC50 برای ماهیان آب شیرین ۰/۹۱ میلی گرم در لیتر است. برای بی مهرگان آبزی بعد از 48 ساعت EC50 = 1.04 میلی گرم در لیتر نسبتاً سمی است. مانکوزب سمیت بسیار کمی برای پستانداران دارد. مقادیر سمیت مانکوزب LD50 از 4500 تا 11200 میلی گرم بر کیلوگرم در موش صحرایی است.
مانکوزب و سلامت انسان
از آنجا که انتظار نمی رود ولی در آب آشامیدنی خیلی باقی نمی ماند. غلظت برآورد شده این سم از آب، برای منابع آب آشامیدنی سطحی و زیرزمینی، کمتر از میزان نگرانی بوده است.
راههای اصلی تماس با مانکوزب از طریق پوست یا از طریق استنشاق است. اسپری یا گرد سم، برای پوست و غشاهای مخاطی تنفسی به طور متوسط تحریک کننده هستند. علائم مسمومیت ناشی از این دسته از مواد شیمیایی شامل خارش، خارش گلو، عطسه، سرفه، التهاب بینی یا گلو و برونشیت است. این نگرانی را می توان با استفاده از تجهیزات مناسب کاهش داد. نگرانی هایی برای برخی از کارکنان مشاغل وجود دارد که می توان با استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب آنها را کاهش داد.
اختلاط سم قارچکش مانکوزب
از مخلوط کردن سم مانکوزب با سموم قلیایی و آهک خودداری شود. چون در محیط های اسیدی ناپایدار است.
منبع
https://www.mda.state.mn.us/mancozeb-fungicide
