لکه سیاه مرکبات (Citrus Black Spot)
لکه سیاه مرکبات ناشی از قارچ Guignardia citricarpa، که شکل غیر جنسی قارچ Phyllosticta citricarpa است . تمام واریته‌های تجارتی مرکبات به این بیماری حساس هستند. بیماری لکه سیاه مرکبات در مناطق نیمه‌گرمسیری سال‌هایی که بارندگی تابستانه داشته باشیم بروز می‌کند.
عامل بیماری لکه سیاه مرکبات
عامل بیماری قارچ citricarpa Guignardia از گروه آسکومیست است که شکل غیر جنسی آن قارچ citricarpa Phyllosticta می‌باشد. فرم غیر جنسی این قارچ از گروه پیکنیدیوم‌داران قارچ‌های ناقص می‌باشد. پریتس(فرم جنسی) و پیکنیدیوم (فرم غیر جنسی) قارچ در روی برگ‌های ریخته شده‌ی پای درخت تشکیل می‌شوند. آسک و آسکوسپورها به کمک باد و پیکنیدیوسپورها غالباً به کمک باران انتشار می‌یابند و سبب بیماری می‌شوند.
علائم بیماری لکه سیاه مرکبات
علائم بیماری به صورت لکه‌های کوچک گرد فرورفته‌ای بروز می‌کند که مرکزشان خاکستری است. حلقه‌ای به رنگ قهوه‌ای تیره و هاله‌ای زرد رنگ دور هر یک از لکه‌ها را فرا می‌گیرد. وجود هاله‌ی زرد رنگ همیشگی نیست. نشانه اصلی بیماری وجود لکه‌های تیره در برگ و میوه است. لکه‌های برگی بیشتر روی لیمو و معمولا روی دم میوه‌ها نیز دیده می‌شوند.
لکه‌های روی میوه بسته به میزبان و سن آن، اندازه و ویژگی‌های متفاوتی دارند.
اما بیشتر زخم‌ها به اندازه ۵-۱ میلیمتر قطر دارند و به طور نامنظم روی پوست میوه پراکنده‌اند. نوع اول، لکه سخت و غربالی است. این لکه‌ها کم و بیش گرد، فرورفته و به رنگ قرمز آجری با حاشیه‌های قهوه‌ای تا تیره هستند که مرکز آنها حالت مردگی دارد. لکه سخت بارزترین نشانه بیماری لکه سیاه است و در سویی از میوه که بیشتر در معرض آفتاب است، تشکیل می‌شود. تشخیص این لکه به راحتی بعد از بارندگی قابل شناسایی است. نوع دوم، لکه‌های مالنوز دروغی یا لکه‌های نقطه‌ای است. این لکه‌ها خیلی زود روی میوههای دروغی تشکیل می‌شوند و فاقد پیکنید هستند که در اواخر فصل به شکل لکه‌های نوع اول بروز می‌کنند. نوع سوم، لکه کک مکی، نشانه‌ی آلودگی شدید است. این لکه‌ها نارنجی، گرد، فرورفته و به قطر حدود یک میلیمتر هستند و ممکن است در اواخر فصل یا در خالل انبار داری به لکه‌های پرآزار تبدیل شوند. نوع چهارم، لکه‌های پر آزار، وخیم شونده و یا گسترش یابنده، که فرورفته‌اند و شکل معینی ندارند. در شرایطی که رطوبت بالا است، پیکنیدهای متعددی در متن این لکه‌ها تشکیل می‌شوند.
سابقه بیماری لکه سیاه مرکبات
این بیماری در برزیل، آرژانتین، استرالیا، تایوان و آفریقای جنوبی که دارای بارندگی تابستانه می‌باشد، اهمیت بالایی دارد و دارای خسارات اقتصادی است. ولی در ایران از اهمیت چندانی برخوردار نیست و مبارزه شیمیایی با آن ضرورت ندارد.
دامنه میزبانی لکه سیاه مرکبات
تمام واریته‌های تجاری مرکبات به این بیماری حساس هستد و بیشتر روی درختان مسن و ضعیف مرکبات دیده می‌شوند. در بین واریته‌های تجاری مرکبات، لیمو، نارنج دیر رس، ماندرین و گریپ فروت حساسیت بیشتری دارند. خسارت بیماری روی ارقام دیررس مثل پرتقال والنسیا نیز خیلی شدید است.
کنترل لکه سیاه مرکبات
چنانچه درختان در شرایط خوبی رشد نمایند و تقویت شوند به این بیماری مقاوم خواهند بود. استفاده از نهال‌های عاری از بیماری جهت احداث باغ‌های جدید در پیشگیری از بیماری مؤثر است. قارچ عامل بیماری از طریق برگ‌های آلوده منتشر می‌شود ولی انتشار بیماری از طریق انتقال میوه‌ی آلوده نامحتمل است به این دلیل که کنیدیها در پیکنیدهای روی میوه تولید می‌شوند ولی به مدت طولانی زنده نمی‌مانند و با باد منتشر نمی‌شوند. برگ‌های آلوده نیز زمانی باعث بیماری می‌شوند که در کشوری باران‌های تابستانی ببارد. در زمان بحران ایجاد آلودگی، می‌توان این بیماری را با پوشاندن برگ‌های آزاد کننده آسکوسپور در سطح باغ کنترل کرد یعنی به صورت مالچ پاشی، برگ‌ها را با علف چمنی پوشاند. هر روشی که به خارج شدن برگ‌های آلوده و خشکیده‌ی مرکبات بینجامد، مایه‌ی قارچ را کاهش می‌دهد. در صورت نیاز نیز می‌توان با ترکیب بردو درختان را سمپاشی نمود.
منبع:
CABI (Invasive Species Compendium)
وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی پژوهشکده مرکبات و میوههای نیمه‌گرمسیری ( بیماری های مهم قرنطینه‌ای مرکبات)
