مطالب آموزشی

مراحل حساس درختان میوه به کم آبی

مراحل حساس درختان میوه به کم آبی

آب اولین و مهمترین عامل محدود کننده تولید میوه در درختان میوه می‌باشد. به همین دلیل کم آبی در درختان میوه به خصوص در مراحل حساس گیاه باعث ایجاد تنش، و در اخر باعث کاهش کیفیت و کمیت میوه و مقاومت کم گیاه در برابر آفات و بیماری ها می‌گردد. از آنجایی که بیشتر مناطق کشور ایران داراي منابع آب محدودي می‌باشند. و در سال های اخیر به دلیل تغییرات اقلیم در جهت گرم شدن هوا، و محدود شدن بیشتر منابع آبی کشور. براي استفاده بهینـه از منابع آب در آبیاری درختان میوه به مدیریت و برنامه ریزی دقیق تری نیاز می‌باشد.

در شرایطي که میزان بارندگي در یک سال محدود است.  یا در مناطقي که در تمام سال آب موجـود کـم می‌باشد. مطلع بودن از واکنـش درختان میوه و حساسیت آنها به کم آبي و تنش رطوبتي در مراحل مختلف رشد میوه بسیار اهمیت دارد.

تعیین مقدار نیاز آبي و مدیریت صحیح آبیاری درختان میوه در مناطق مختلف کشور از جمله راهکارهای مقابله با خشکی می‌باشد. کم آبیاری یکي دیگـر از راه هاي صرفه جویي در مصرف آب در کشاورزی هست.

کم آبیاری چیست؟

کم آبیاري نوعـی از مدیریت آبیاري می‌باشد که طـي آن در زمان هاي معیني از فصل رشد (زمانی که گیاه احتیاج کمتری به آب دارد) آب کمتري در اختیار گیاه قرارمي گیرد.این روش آبیاری، یک راه مدیریتي مهمـی براي تعدیل شرایط تنش آبي است. این روش در زمانـی کاربرد دارد، کـه حساسیت گیاه به تنش آبی کم می‌باشد و آب موجود برای دستیابی به حداکثـر محصـول ناکافی می‌باشد.

در نهالستان ها، هدف اصلی به حداکثر رساندن سرعت رشد درخت می‌باشد. به همین علت اجتنـاب از هرگونـه کم آبیاری و حتی کم آبیاری ملایم است. برای همین رو محدودکـردن آبیاری برای درختان بالغ استفاده می‌شود. و برای نهالستان ها قابل توصیه نیست.

امـروزه کم آبیاری در بیشتر نواحـی جهان خصوصا در نواحـی خشک رایج می‌باشد.. در این نواحی به حداکثر رساندن بهره وری آب، برای باغـداران می توانـد سودمندتر از به حداکثر رساندن میزان برداشت در واحد سطح باشد. برای رسیدن به کم آبیاری موفقیت آمیز باید بین دوره های رشد رویشی و رشد میوه در گیاه (رشد زایشی) بتوان تفکیک قایل شد. و کم آبیاری را در مراحلـی کـه درخـت رشد رویشی دارد، انجام داد.

آبیاری درختان میوه

مدیریت کم آبیاری

کم آبیاری یا آبیاری درختان میوه با مقـدار کمتر از نیاز آبی در شرایط کم آبی باعث بروز مشکلاتی در خصوصیات کمی و کیفی میوه و سلامت درختان می شود. با این حـال برخـی از مراحل رشد در مقایسه با سایر مراحل حساسیت کمتری به تنش آبی دارد. ببه همین علت در این مراحل می توان آبیاری را کاهش داد، بدون اینکه خسارت زیادی به درخت و میوه آن وارد شود، ولی این کاهش آبیاری به نوع رقم، بافت و عمق خاک، شرایط اقلیمی و سامانه آبیاری بستگی دارد

در واقـع کم آبیاری در گونه های مختلف درختان میوه از نظر مدیریتی، متفـاوت می‌باشد و تأثیرات مختلفـی را بر روی خصوصیات کمی و کیفـی درخت و محصول می‌گذارد.

آبیاری درختان میوه

مدیریت کم آبیاری در هسته داران

درختـان میوه هسته دار دارای سه مرحلـه رشد می‌باشند.

  • مرحلـه اول مرحلـه تقسیم سلولی است. در این مرحلـه رشد میوه سریع است.
  • مرحلـه دوم کـه مرحلـه سخت شدن هسته می‌باشد، رشد میوه کنـد می شود.
  • مرحله سوم مرحله افزایش حجـم میوه بوده و مرحله بزرگ و آبدارشدن آن می‌باشد

این درختان در مراحل رشد سریع میوه (مرحله اول و مرحله سوم) به تنش آبي بسیار حساس هستند. و در این مراحـل نیاز یه آبیاري کامـل دارنـد. در مرحله دوم رشد میوه کنـد است و میوه یرای جذب مـواد غذایی یا شاخه ها و برگ ها رقایت نمی کند. در این زمـان شاخه ها به سرعت رشد می کنند و گسترش تـاج یه حداکثر خود می رسد.

مرحلـه دوم رشد میوه فرصتـی را ایجاد می‌کند تا قدرت رشد درخت یا آبیاری محـدود و بدون آسیب به رشد میوه کاهش پیدا کند. فایده دیگـر چنین کاری این می‌باشد که کم آبیاری تـاج درخت را کوچکتـر می کند و تاج کوچکتـر یه افزایش نفوذ نور منجر می شود

بنابراین در درختـان میوه هسته دار یا توجه به زمان رسیدن میوه، کم آبیاری در دو مرحله:

  • شامل مرحله دوم رشد میوه (مرحله سخت شدن هسته)
  • دوره پـس از برداشت

 در دوره رشد سریع میوه (مرحلـه اول) و مرحله بزرگ و آب دارشدن آن (مرحله سوم رشد میوه) که دوره بحرانـی یه تنـش آبیاری است، باید آبیاری به طـور کامـل و براساس صورت گیرد.

مدیریت کم آبی درختان هلو و شلیل

زمـان رسیدن میوه های هسته دار یا توجـه به گونـه و رقـم از اوایل خـرداد تا اوایل مهر متفاوت است. مانند، ارقامـی از هلـو کـه در خردادمـاه تـا اوایل تیرمـاه می رسند، جـزو ارقـام زودرس می‌باشند. و ارقامـی کـه در اواخـر مردادمـاه و شهریورماه برداشت می شوند، جـزو ارقـام دیررس می‌باشند.

ارقام زودرس هلو و شلیل

در ارقام هلوی زودرس مرحله دوم بسیار کوتاه می‌باشد، بنابراین رشد سریع میوه تـا زمـان برداشت ادامـه داشته. در این ارقـام امـکان اعمـال مدیریت کم آبیاری در این مرحلـه وجـود نداشته و کم آبیاری باید بعـد از برداشت محصول انجام گیرد.

پس در ارقام زودرس انجام آبیاري کامل از زمان تشکیل میوه تا زمان برداشت ضـروری میباشد. در دوره بعـد از برداشت محصـول به جـز زمـان گل انگیزي و تشکیل جوانه هاي گل در نیمه دوم مرداد تا اوایل شهریور با مدیریت صحیح مي توان در مصـرف آب صرفه جویي نمود.

 ارقام دیررس

یرای کاهش تأثیرات کم آبی در ارقـام دیررس باید کم آبیاری در مرحله دوم رشد میوه انجـام گردد. و در مرحلـه سوم که ۴ تـا ۶ هفته قبل از برداشت می‌باشد، باید آبیاری کامـل انجـام گیرد. در این ارقام در مرحلـه دوم رشد میوه (مرحلـه سخت شدن هسته) که حـدود ۴ تـا ۵ هفته بعد از تشکیل میوه می‌باشد. و حساسیت یه تنش آیی در این دوره کمتر هست. یا انجام مدیریت کم آبیاری در حـدود ۴۰ تـا ۶۰ درصـد نیاز آیی در مصرف آب صرفه جویی نمود. مرحله بعـد از برداشت در ارقـام دیررس که همزمـان با تشکیل و تکامـل جوانه های گل است، حساسیت بیشتـری یه تنش آبی در مقایسه یا ارقـام زودرس داشته و بهتر می‌باشد کـه در این مرحلـه حدود ۷۰  تا ۸۰ درصـد آبیاری کامـل درختـان در ارقام دیررس تامین گردد.

تنش آبی در هلو

تنش آبی و نوسانات آبیاری یا آبیاری نامنظم (آبیاری زیاد بعد از بروز یک دوره تنـش کم آیی) باعـث یروز عارضـه فیزیولوژیکـی شکاف میوه و هسته می گردد. تفاوت زیادی بین ارقام از نظر بروز این اختلال وجود دارد. ناهنجاری شکاف هسته در ارقـام زودرس بیشتر از ارقام میان رس و دیررس اتفاق می افتـد. این عارضـه در اثر تنش آبی در مرحله سخت شدن هسته و یه دنبال آن آبیاری زیاد در مرحله رشد سریع میوه (مرحله سوم) صورت می‌گیرد.

تنش های آیی و گرمـا در اواخـر تابستان اگر با زمان توسعه جوانـه گل برای فصل بعـد همزمـان باشد، باعـث یروز نقـص دوقلویی میوه در فصـل بعـدی می‌گردد. بنابراین در شرایط کم آبی، کاهش آبیاری از اواسط مرداد تا اواسط شهریور نباید شدید باشد؛ در صورتی که می تـوان کم آبیاری بیشتری را در اواخـر خـرداد تـا اواخر تیرمـاه در این ارقـام انجام داد.

مراحل حساس درختان میوه به کم آبی

مدیریت کم آبیاری در درختان زردآلو

در ارقـام زردآلـو به دلیل زودرس بودن محصول، مرحله دوم بسیار کوتاه می‌باشد. بنابراین رشد سریع میوه تا زمان برداشت ادامه دارد. مدیریت کم آبیاری باید بعد از برداشت محصـول به صـورت تنظیم شده انجـام گردد. بنابراین در ارقـام زودرس انجـام آبیاري کامـل از زمان تشکیل میوه تـا زمان برداشت ضروری می‌باشد. اما در دوره بعـد از برداشت به جـز زمـان گل انگیزي و تشکیل جوانه هاي گل (نیمه دوم مـرداد تـا اوایل شهریور) یا مدیریت صحیح و آبیاری به میزان ۵۰ درصـد نیاز آبی درختان، مي توان در مصرف آب صرفه جویی کرد. استفاده از کود مناسب درخت زردآلو نیز باید همواره مد نظر قرار گیرد.

مدیریت کم آبیاری درختان گیلاس و آلبالو

در درختان گیلاس و آلبالـو به دلیل زود رس بودن محصول، رشد سریع میوه تـا زمـان برداشت ادامه داشته. و مرحله دوم رشد میوه (سخت شدن هسته) بسیار کوتـاه می باشد. و امـکان انجام مدیریت کم آبیاری در این مرحله وجود نداشته. بنابراین از زمـان تشکیل میوه تـا قیل از برداشت محصـول، آبیاري باید به صـورت کامل صورت گیرد.

در مرحلـه بعد از برداشت به جز زمان تشکیل جوانه هاي گل (در اوایل مرداد مـاه) مي تـوان با مدیریت صحیح کم آبیاري در مصـرف آب صرفه جویي نمود. نحـوه استفاده از محصـول نیز در تصمیم گیری یرای زمان انجـام کم آبیاری اهمیت دارد. به طـوری کـه در ارقامـی کـه یرای تازه خـوری استفاده می گردد. کاهش یافتن انـدازه میوه مهم می‌باشد. بنابراین باید از تنـش آبی در مرحلـه اول و سوم خوداری کرد. ولـی یرای ارقامـی کـه به منظور فـرآوری استفاده می گردد. این حساسیت کمتر می‌باشد. میزان آبیاری را در مرحلـه پس از برداشت گیلاس و آلبالو می تـوان تـا ۵۰ درصـد کاهش داد و از تنـش شدید آیی در مرحلـه بعد از برداشت باید اجتناب کرد.

مدیریت کم آبیاری در درختان آلو و گوجه

درختـان گوجـه باید در زمان شروع رشد سریع میوه (حـدود اوایل خـرداد) به صـورت کامـل آبیاري شوند. امـا بعـد از این مرحله درختـان تحمـل بیشتري یه تنـش آیي داشته. و مي تـوان یا انجـام کم آبیاري تنـش آیي کمي یه درختان گوجـه وارد کند. یدون آنکـه تأثیر زیادی در کاهش عملکـرد، وزن و اندازه و ریزش میوه داشته باشد.

تنش شدید آبي در مرحله توسعه میوه و یه دنبال آن آبیاري زیاد باعـث یروز ترکیدگـي و شکاف میوه ها مي گردد. بعد از برداشت نیز مي تـوان تنـش آیي کمـی یه درختـان وارد نمود. و در مصـرف آب صرفه جویي کـرد. ولـي تنش شدید باعث ریزش برگ ها شده. و محدود کردن آبیاری در زمـان پـس از برداشت صرف نظـر از تأثیرات سو آن در بلند مـدت، می توانـد در باغ های تجـاری که دچـار کمبود آب آبیاری هستند، به عنـوان ابزاری یرای کنترل رشد رویشی استفاده کرد.

مراحل حساس درختان میوه به کم آبی

منبع

مریم تاتاری و سید اصغر موسوی. مراحل حساس به تنش آبی در درختان میوه. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی).۱۳۹۹.

https://en.wikipedia.org/wiki/Irrigation

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *