بیماری شناسی

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺨﺮبﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎری‌زای ﮔﻴﺎﻫﻲ به حساب می‎ آید. ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪی ﮔﻴﺎه ﺑﻴﻦ ﺧﺎک و رﻳﺸﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

اﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎ اﻧﮕـﻞ داﺧﻠـﻲ ﻣﻬـﺎﺟﺮ ﺑـﻮده و ﺗﻐﺬﻳﻪی ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺳﺒﺐ ایجاد زﺧﻢﻫﺎی ﻗﻬـﻮهای ﻧﻜﺮوﺗﻴـﻚ روی ﺳـﻄﺢ و درون بافت رﻳﺸـﻪی آﻟـﻮده ﻣﻲ‌شود. همچنین ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﻳﺸﻪای، ﻛﻢ ﺷﺪن رﺷﺪ، ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺮگ ﮔﻴﺎه می‌گردد.

.

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد چیست؟

نماتد یکی از مهمترین و در عین حال ناشناخته ترین آفات خسارت زا در خاک است. نماتدها موجوداتی کرمی شکل کوچکی هستند، که غالبا با چشم دیده نمی‌شوند.

از بین نماتدها، نماتدهای انگل گیاه اغلب خاک زی بوده و به ریشه و سایر اندام های زیر زمینی گیاه را مورد حمله قرار می‌دهند.

 برخی مانند نماتد گال دانه گندم و نماتد ساقه یونجه و پیاز به اندام های هوایی گیاه نیز حمله می‌کنند.

نماتدها می‌توانند در انتقال برخی قارچ ها و باکتری ها دخالت کنند. ولی تنها در مورد برخی ویروس‌ها بعنوان ناقل اصلی شناخته شده اند.

اهمیت ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎی ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ رﻳﺸﻪ

ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎی ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ رﻳﺸﻪ (Pratylenchus) در دسته‌ی ﺳﻪ ﻧﻤﺎﺗﺪ اﻧﮕﻞ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ و ﺧﺴﺎرت زای ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﻲ و ﺑـﺎﻏﻲ در ﺳﺮاﺳـﺮ دﻧﻴـﺎ ﻗـﺮار داﺷـﺘﻪ. ﺑﻌـﺪ از ﻧﻤﺎﺗـﺪ رﻳﺸـﻪﮔﺮﻫـﻲ spp.) (Meloidogyne و ﻧﻤﺎﺗـﺪ ﺳﻴﺴـﺘﻲspp.) (Heterodera ، اﻫﻤـﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑـﺎﻻﻳﻲ در ﺟﻬـﺎن داشته.

در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ از ۷۰ ﮔﻮﻧﻪ از اﻳﻦ نماتد مولد زخم ریشه ﺑﺎ ﻃﻴﻒ ﮔﺴﺘﺮده‌ای از ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻴﺰﺑﺎن گزارش شده است. داﻣﻨﻪی ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗـﺪﻫﺎ وﺳـﻴﻊ ﺑـﻮده و ﺑـﻪ ﺑـﻴﺶ از ۴۰۰ ﻧـﻮع محصولات ﺗﻚﻟﭙﻪ و دوﻟﭙﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟـﺪ زﺧﻢ رﻳﺸﻪ را ۱۲-۸۵ درﺻﺪ ﮔﺰارش شده است. از ﻣﺤﺼـﻮﻻت اﻗﺘﺼـﺎدی ﻣﻬﻤـﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻏﻼت، ﺣﺒﻮﺑﺎت، ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ، ﻗﻬﻮه، ﻣﻮز، ﺑﺎدام زﻣﻴﻨـﻲ و ﺑﺴـﻴﺎری از درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮه اﺷﺎره کرد.

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه

ﻧﻤﺎﺗﺪ P thornei ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ و داﻣﻨﻪی ﻣﻴﺰﺑـﺎﻧﻲ وﺳـﻴﻌﻲ دارد. اﻳـﻦ ﻧﻤﺎﺗﺪ مولد زخم ریشه ﺗﺎﻛﻨﻮن از ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ، اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ، ﻳﻮﮔﺴﻼوی ﺳـﺎﺑﻖ، ﺳـﻮرﻳﻪ، ﭘﺎﻛﺴـﺘﺎن، ﻫﻨـﺪ، ﻣﻜﺰﻳﻚ، آﻟﻤﺎن، ﻣﺼﺮ، ژاﭘﻦ و آﻓﺮﻳﻘـﺎی ﺟﻨـﻮﺑﻲ روی ﮔﻴﺎﻫـﺎن ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮔـﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ.

ﺧﺴﺎرت ﺑـﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺧﺎک ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﺶ رﻃﻮﺑﺘﻲ وﺟﻮد دارد، ﺑﺴﻴﺎر بیشتر اﺳﺖ.

ﻫمﭼﻨﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪی ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺮای ﻫﺠﻮم ﻗﺎرچﻫﺎی ﺛﺎﻧﻮﻳﻪی رﻳﺸﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨـﺪ، ﺑﻴﺸـﺘﺮ رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ.

در اﻳـﺮان اولین بار ﺧﻴﺮی در سال ۱۳۵۰ آن را از ﻣﺰارع ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ، ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ، ﻟﻮﺑﻴﺎ، ﮔﻨـﺪم، ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ، ﺑـﺎدام زﻣﻴﻨـﻲ، ﺳﻮﻳﺎ، ﻛﻨﺠﺪ، آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان، ﮔﻠﺮﻧﮓ و ﻳﻮﻧﺠﻪ از اﻟﺒﺮز و ﭼﺎی از ﮔﻴﻼن ﮔﺰارش ﻛﺮد.

ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪی ﻧﻤﺎﺗﺪ از ﻻرو ﺳﻦ دوم ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺗﺨﻢ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪی ﺑﻠﻮغ ﺑﻴﻤﺎری زا ﻫﺴﺘﻨﺪ.

ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﻲ آنﻫﺎ از ﺗﺨﻢ ﺗﺎ ﺑﻠﻮغ درون رﻳﺸﻪ کامل ﺷﻮد. ﻧﻤﺎﺗﺪ ﭘﺲ از ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ درون ﺑﺎﻓﺖ، ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻴﻦ ﺳﻠﻮﻟﻲ و درونﺳﻠﻮﻟﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ

ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﺮ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻧﻮک رﻳﺸﻪ ﻧﻔﻮذ کند. ﭼﺮﺧﻪی زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﺎﺗﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨﻪ (رﻃﻮﺑﺖ ﻛﺎﻓﻲ و دﻣﺎی ﺑﻴﻦ ۲۲ ﺗﺎ ۲۵ درﺟﻪی ﺳﻠﻴﺴﻴﻮس) ۲۸ روز ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ. اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻴﺰﺑﺎن و درﺟﻪی ﺣﺮارت ﺧﺎک هم ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد.

در ﻏﻴﺎب ﻣﻴﺰﺑﺎن ﻳﺎ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن رﻳﺸﻪﻫﺎ، ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻌﺪی در ﺧﺎک ﺑﺎﻗﻲ مانده. در اﻳﻦ ﻣﺪت زمان ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻤﺎﺗﺪ در ﭘﻨﺞ ﻫﻔﺘﻪی اول ﺳﺮﻳﻌﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﭘﺲ از کاهش جمعیت به آرامی صورت می‌گیرد.

علایم آلودگی نماتد مولد زخم ریشه

علایم ﺑﻴﻤﺎریﻫﺎی ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ ریشه اکثراً ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ. چون که اﻳـﻦ ﻧﻤﺎﺗـﺪﻫﺎ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﻴﻤﺎریزای ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﮔﻴﺎه (اﺳﺎﺳﺎً رﻳﺸـﻪ) ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

همچنین ﻋﻼﺋﻢ ایجاد شده در ﻣﺰرﻋﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻋﻼﺋﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در اﺛﺮ ﺗﻨﺶهای رﻳﺸﻪای اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳـﺖ.

ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ نمونه برداری از خاک و ﺑﺎﻓﺖﻫﺎی آﻟﻮده‌ی ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ ریشه ﺑﺮد.

۱-در ﮔﻴﺎﻫﺎن آﻟﻮده ﺑﻪ ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ ریشه، رﻳﺸـﻪﻫـﺎی ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﺗﻌﺪاد و ﻃﻮل آنﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ.

۲- رﻳﺸﻪﻫﺎی ﻣﻮﻳﻴﻦ آسیب ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ. و ﻧﻘﺎط زﺧﻤﻲ ﻗﻬﻮهای رﻧﮕﻲ ﺑﺮ روی رﻳﺸﻪﻫﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد.

۳- در ﻧﺘﻴﺠﻪی ﺗﻐﺬﻳﻪی این ﻧﻤﺎﺗﺪ از ریشه، ﺑﺎﻓﺖ ﭘﻮﺳﺘﻲ ریشه ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪه و رﻳﺸﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد.

۴-ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ ریشه در ﺟـﺬب آب و ﻣـﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎه اﺧﺘﻼل اﻳﺠﺎد ﻛﺮده. و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺿـﻌﻒ ﮔﻴـﺎه و زوال در ﺑـﺎردﻫﻲ آن شده.

۵- نشانه های ﻇﺎﻫﺮی در ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﻼﺋﻤﻲ ﭼﻮن ﺿﻌﻒ، رﺷﺪ ناهماهنگ و ﻋﻼﺋﻢ ﻛﻤﺒﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ (ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻛﻤﺒﻮد ﻓﺴﻔﺮ و ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی آن زرد ﺷﺪن ﺑﺮگﻫﺎی ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ) را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ.

از آنﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻤﻠﻪی ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﻛﻤﺒـﻮد ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ گیاه اﺳﺖ.

ﻛﺸﺎورزان ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه‌ی اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ از کود استفاده کرده. ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻤﻠﻪی ﻧﻤﺎﺗﺪ را ﺟﺒﺮان ﻣﻲکنند.

nematod emdad

نماتد مولد زخم ریشه

نماتد مولد زخم ریشه

pratylenchus

پیشگیری و کنترل نماتد مولد زخم ریشه

ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺗﺪ، ﭼﻨﺪﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد می‌شود.

۱-ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﻣﺰرﻋـﻪ و ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز.

۲-پرهیز از ﻛﺎﺷﺖ در ﺧﺎک‌ﻫﺎی آﻟﻮده ﺑﻪ ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ‌ﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻤﺎﺗﺪی در اﻳﻦ ﺧﺎکﻫﺎ ﻃﻲ زﻣﺎن آﻳﺶ، ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳﻄﺢ زیان اﻗﺘﺼﺎدی رﺳﺪ.

۳-اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺎوب زراﻋﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎن اﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗـﺪ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﻮرﮔﻮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻛـﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ اوﻟﻴـﻪی ﻧﻤﺎﺗـﺪی ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ.

۴-اﺳﺘﻔﺎده از ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم و ﻣﺘﺤﻤﻞ.

۵-اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧـﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺮای ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺮدن ﺧﺎک و از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮدن ﻧﻤﺎﺗـﺪﻫﺎ ﻳـﺎ solarization Soil ﻳـﻚ روش ﻛـﻢ ﻫﺰﻳﻨـﻪ، ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ.

۶-آﺑﻴﺎری ﻛﺎﻓﻲ، ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻮرزی ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻛـﻮد دﻫﻲ ﺑﻬﻴﻨـﻪ و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰی ﺑﻴﺸﺘﺮ. که ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮی ﻣﺎﻧﺪن درﺧﺘﺎن و ﺗﺤﻤـﻞ ﺧﺴـﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ از اﻳـﻦ ﻧﻤﺎﺗﺪ مولد زخم ریشه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.نماتد مولد زخم ریشه

۷-ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ روش ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده، در دﻫﻪی اﺧﻴﺮ روش ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﺧﺎک ﻗبل از ﻛﺎﺷﺖ ﮔﻴﺎه با گاز متیل بروماید یا واپام با ﺑﻮده اﺳﺖ. روش ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﺮانﻗﻴﻤﺖ ﺑﻮدن، ﺑﺎﻋﺚ اﺛﺮﻫﺎی ﺳﻮء زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻲﺷﻮد.

 

منبع:

اﺣﺴﺎن ﻓﺎﻃﻤﻲ و ﺣﺒﻴﺐاﻟﻪ ﭼﺎرهﮔﺎﻧﻲ. ﻧﻤﺎﺗﺪ ﻣﻮﻟﺪ زﺧﻢ رﻳﺸﻪ thornei  Pratylenchus . دانش بیماری‌شناسی گیاهی. ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ، ﺟﻠﺪ ۱، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ۱۳۹۶.

علی سراجی. ماتد مولد زخم ریشه ی چای و مدیریت مبارزه با آن. موسسه تحقیقات علوم باغبانی–پژوهشکده چای- ۱۳۹۷.

https://en.wikipedia.org/wiki/Pratylenchus

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *