آفت شناسی

پروانه مینوز مرکبات

مینوز مرکبات

پروانه مینوز مرکبات

در ایران دو منطقه کاملا متفاوت از نظر آب و هوایی برای کاشت مرکبات هست. در دامنـه شمالی رشته کوه البرز و سواحل دریای خزر (استان‌های مازندران، گیلان و گلستان و مناطق جنوب کشـور) اسـتان‌های خوزسـتان، فارس، هرمزگان، بوشـهر و سیسـتان و بلوچسـتان) کشت مرکبات مشاهده می‌شود. که بیشتر افات مرکبات ایران در مناطق شمالی کشور به دلیل بارندگی و رطوبت بالا وجود داشته. که یکی از مهم‌ترین آفات مرکبات پروانه مینوز مرکبات است.

پروانه مینوز برگ مرکبات بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا می‌باشد. که آفت مهم و کلیدی در تمام نقـاط مرکبات خیز دنیا از جمله آسـیا، اسـترالیا، آفریقا، اروپـا، جزایـر کارائیـب، آمریـکای شـمالی، مرکـزی و جنوبـی هست. 

چرا مینوز مرکبات جز آفت خطرناک می‌باشد؟

  • سرعت بالای تولید مثل و تعداد نسل بالا در سال
  • انتقال آسان از طریق نهال های آلوده
  • توانایی زنده ماندن آفت در شرایط آب و هوایی مختلف مدیترانه‌ای، استوایی و نیمه استوایی
  • داشتن میزبان‌های متعدد به جز مرکبات مانند خانواده روتاسـه، لورانتاسـه، الئوراسـه و لگومینوز

شکل شناسی پروانه مینوز مرکبات 

ایـن حشره (Phyllocnistis citrella) همچـون دیگر حشـرات راسـته بالپولـکداران، چهار مرحله زیسـتی شـامل تخم، لارو، شـفیره و حشـره کامل دارد.

تخم

تخم های پروانـه مینوز برگ مرکبات تخم مرغی شکل و شفاف هستند، که پس از چند روز سـبز مایـل به زرد و مات می‌شوند.

پروانه مینوز مرکبات

لارو

این آفت چهار مرحله لاروی دارد.  رنگ آن ها سبز روشن است و به طور متوسط ۳ میلی متر طول دارند. مرحله ای که بیشترین خسارت را وارد می‌کند مرحله لاروی است. لاروها دارای بدن پهن و مسـطح، سـر مثلثـی بـا یـک جفـت شـاخک کوتـاه و پاهـای تحلیل رفته هسـتند.

 

پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات

شفیره

شـفیره مینوز بـرگ مرکبـات به رنـگ قهـوه ای متمایل بـه زرد اسـت و به تدریج تیره تـر می‌شـود.

 

پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات

حشرات بالغ

پروانه هـای کوچکـی هسـتند کـه در حـدود ۴ میلیمتر طـول دارند. پروانـه در حالـت اسـتراحت بـا بال هـای تاخـورده کوچکتـر و در حـدود ۲ میلی متر می‌باشد.

 

پروانه مینوز مرکباتپروانه مینوز مرکباتپروانه مینوز مرکبات

زیست شناسی پروانه مینوز مرکبات

دوره رشـد و نمـو مینـوز مرکبات کوتاه اسـت؛ طـول این دوره از تخم تا حشـره بالغ حـدود ۱۴ روز اسـت. پروانه هـای نـر و ماده مینوز بـرگ مرکبات که در طـول روز درون تـاج درخـت پنهـان می‌شـوند، در شـب یـا اوایـل صبـح ظاهـر شده و در هنـگام غـروب یـا صبـح روز بعـد از ظهـور جفتگیـری می‌کننـد.

تخم ها معمولا به صورت انفرادی در سـطح زیرین برگ هـای جـوان مرکبات نزدیک رگبـرگ اصلـی، عموماً به سـمت قاعـده بـرگ و گاهی شـاخه های سـبز و به نـدرت میوه های جـوان گذاشته می شـود. تخم ها به نـدرت روی برگ هـای سـخت گذاشـته می شـوند.

تعداد نسل این آفت در نقاط مختلف با توجه بـه درجه حرارت، شرایط آب و هوایـی و دوره جوانه زنـی بـرگ بیـن ۶ تـا ۱۳ می‌باشد. ایـن پروانـه در مازنـدران ۶ نسـل ۳ نسـل در تابسـتان و ۳ نسـل در پاییـز دارد. در دزفـول ۶ تـا ۱۰ نسـل در سال گـزارش شده.

پروانه مینوز مرکبات

خسارت و علایم پروانه مینوز مرکبات

خسـارت مینـوز بـرگ مرکبـات در نهالسـتان‌ها و باغ هـای جـوان زیـر ۵ سـال در صـورت مبارزه نکـردن به موقـع قابل توجه و جبران ناپذیـر اسـت. بنابرایـن بـرای جلوگیـری از خسـارت ایـن آفـت، هر سال مبـارزه علیـه آن از اوایـل فصـل تابسـتان انجام می‌شـود. بـا توجـه بـه تعـدد نسـل و کوتاه بـودن دوره زندگی آفـت، تکـرار سم‌پاشـی لازم می‌باشد. بسـته بـه وجـود جوانه هـا و سرشـاخه های جدیـد تابسـتانه و پاییـزه هـر ۱۲ تـا ۱۵ روز یکبـار کنترل شـیمیایی انجـام می‌گیـرد.

لاروهای میـوز برگ مرکبـات بلافاصله بعـد از تفریـخ تخـم، از همـان نقطـه ای کـه روی بـرگ قـرار دارنـد، لایه کوتیکولی اپیـدرم را سـوراخ می‌کنند و وارد پارانشـیم می شـوند و شـروع بـه تغذیه از پارانشـیم بـرگ می‌کنند. سـه مرحلـه اول لاروی آفت، مراحـل خسارت زا هستند. و در مرحلـه چهـارم لاروی تغذیـه آنهـا متوقف می‌شـود. دالان های زیـادی روی بـرگ ایجاد می‌کننـد.

این آفت از طریق دالان های مارپیچـی و پر پیچ و خم شـبیه بـه نـوار نقـره‌ای به راحتی شـناخته می‌شـود.

Phyllocnistis citrella

از دیگـر علائم خسـارت آفـت پیچیدگـی بـرگ هست. دالان های لاروی دارای هواسـت و داخـل آن بـا خطی از فضولات لارو به رنگ تیره پر شده است. ایـن آفـت بخش هـای فعـال برگ یعنـی سـلول های مزوفیلـی که عمل فتوسـنتز را انجـام می‌دهنـد، از بیـن می‌بـرد. موجـب تغییـر شـکل و پیچانـدن برگ هـا، کلروزه شـدن و نکروزه شـدن آن می‌شـود. کاهـش فتوسـنتز تنهـا در نواحـی تونل دار بـرگ اتفـاق می‌افتـد و توقـف رشـد بـرگ، گاهـی ریـزش بـرگ و نقص محصـول را نیـز بـه همـراه دارد.

این دالان ها امـکان ورود عوامـل بیمارگـر گیاهـی از جملـه شـانکر باکتریایـی مرکبـات را فراهم کرده. کـه تهدیدی جدی بـرای باغ های مرکبات می‌باشد. در باغ هـای بـا درختـان جـوان ۱ تـا  ۳سـاله، درختـان بـا پیونـد تاجـی و نهالسـتانهای مرکبـات کـه به طـور مکـرر شـاخ و بـرگ جدیـد تولیـد می‌کننـد، بـه آفـت حسـاس‌ترند. درختـان بالـغ بالای ۵ سـال در برابـر خسـارت آفـت تحمـل بیشتـری را دارنـد.

پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات پروانه مینوز مرکبات

راههای کنترل پروانه مینوز مرکبات

 کنترل زراعی

محدود کـردن میـزان جوانه زنی برگ در تابسـتان و پاییـز بـا تنظیـم کوددهـی و کم آبیـاری در ایـن مدت، به همـراه هرس شـاخ و برگ های رشـد کرده در تابسـتان و پاییـز، بـرای کاهش یا حـذف آلودگی مینوز برگ مرکبات می‌باشد.. کوددهـی درختـان مرکبـات در زمسـتان و بهـار قبـل از شـروع تخم گـذاری و فعالیـت پروانـه مینـوز بـرگ مرکبـات، رشـد جوانه ها را تقویـت کـرده و از تغذیه آفت جلوگیـری می‌کنـد.

مینوز بـرگ مرکبات در مناطق جنوب کشـور از اسـفند تا خردادمـاه فعالیـت داشته. بنابرایـن کاهـش مصـرف کودهـای شـیمیایی در ایـن مدت و آبیـاری منظـم و مالیـم در تابسـتان و پاییـز خسـارت این آفـت را کاهش می‌دهد.

ارقام متحمل

برخـی از گونه های مرکبات در ایـران مانند لیموترش، پرتقال‌هـای والنسـیا و سـیاورز و نارنگـی کینـو بیشتر بـه مینوز برگ مرکبـات آلوده می‌شـوند و گریپ فـروت کمتریـن میـزان آلودگـی را نشـان داده اسـت.

کاربرد فرمون

در ایـن روش از فرمـون جنسـی استخراج شـده از پروانه ماده مینـوز برگ مرکبات در تله هـای فرمونـی بـرای اختلال در جفت گیـری آن استفاده می شـود.

کارت هـای آغشـته بـه فرمـون جنسـی پروانه مـاده، داخـل تله های فرمونـی وجود دارند که روی شـاخه های درخـت آویـزان می‌شوند. بـرای ردیابـی آفـت، یک تله در هر هکتار کافی است. اگر بیش از ۲ حشره توـط تله در ۲۴ ساعت شکار شوند، کنتـرل آفـت باید صورت گیرد.

  • تله ها در نیمه بالایی تاج گیاه نصب شود.
  • تله ها باید ۵۰ متر از حاشیه باغ فاصله داشته باشد.
  • حداقل فاصله تله ها از هم ۱۰۰ متر .
  • ۱ تا ۲ هفته قبل از شروع پرواز حشره، تله ها نصب شود.

 

Phyllocnistis citrella

کنترل بیولوژیکی

نـوزده گونـه زنبـور پارازیتوئیـد به عنوان دشـمنان طبیعی مینوز بـرگ مرکبات در ایـران شناخته شده، کـه تاثیر زیادی در کاهش جمعیت ایـن آفـت را در مرحله لاروی و شـفیرگی دارد.

Phyllocnistis citrella

عنکبوت هـای شـکارگر از مهم تریـن عوامل مرگ ومیـر طبیعـی در مراحل لاروی پروانه مینـوزمرکبات هسـتند. و مورچه هـای شـکارگر دومیـن عامـل مرگ ومیـر این آفت می‌باشند.

همچنین استفاده از روغن هـای معدنـی بـرای کنتـرل آلودگـی مینـوز بـرگ مرکبـات توصیـه شده. و زیرا به انـدازه حشـره کش های فسـفره آلـی و کاربامات هـا موثر هستند.

مبارزه شیمیایی پروانه مینوز مرکبات

ایمیداکلوپراید یک سـم سیسـتمیک اسـت که اثر بخشـی بسیار خوبی روی مینـوز بـرگ مرکبـات دارد. کاربـرد این سـم هم به صورت خاکـی و هم به صورت برگـی جمعیـت آفت را کنتـرل می‌کند؛ اما مصرف خاکی آن از طریق سیسـتم آبیاری یـا غوطـه وری به طـور مؤثرتری آفـت را کنترل کرده. زمانی کـه ایمیداکلوپراید در خـاک مصـرف می‌شـود، بـه داخـل گیـاه انتقـال می‌یابـد و نسـبت به مصـرف هوایی مـدت بیشتـری فعالیـت می‌کنـد و باقـی می‌مانـد و جمعیـت مینـوز بـرگ مرکبات را به طـور مؤثـری کنتـرل می‌کنـد. همچنیـن مصـرف خاکـی ایمیداکلوپرایـد به طور قاببل توجهی فعالیـت مجـدد آفـت را به تأخیـر می‌اندازد.

توصیه می شـود که سم پاشـی بر روی درختان بالای ۵ سـال صورت نگیرد، مگر اینکه خسـارت آفـت خیلـی شـدید باشـد. غلظت توصیه شـده بـرای حشـره کش های متداول در کنتـرل مینـوز برگ مرکبات در جدول زیر ذکر شده اسـت.

فاصله بین نوبتهای سم پاشی

(روز)

 

تعداد نوبت های سم پاشی

 

میزان آب

(لیتر)

 

میزان روغن

(میلی لیتر)

 

میزان سم لازم

(میلی لیتر)

 

 

نام حشره کش

10

2 100

300

50

کونفیدور

(ایمیداکلوپراید)

10 2 100 300 40

آبامکتین

(ورتیمک)

10 2 100 300 20

کالیپسو

(تیاکلوپراید)

 

منبع

سیروس آقاجانزاده، سارا دشتی، اسماعیل غلامیان. مینوز برگ مرکبات و مدیریت آن. وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی. ۱۳۹۹.

https://en.wikipedia.org/wiki/Phyllocnistis_citrella

 

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *