پنج آفت مهم باقلا و مبارزه با آن
حبوبات متعلق به خانواده لگومینوز بوده و بعد از غلات مهمترین منبع غذایی برای انسان ها به حساب می آیند. حبوبات غنی از پروتئین بوده و حدود ۲۰ الی۵۰درصد، پروتئین دارند. یکی از ویژگی های مهم حبوبات داشتن گره هایی روی ریشه میباشد. که حاوی باکتری ریزوبیوم و چند جنس دیگر از باکتری ها است که به تثبیت نیتروژن در خاک کمک می کنند. متاسفانه حبوبات مانند سایر محصولات کشاورزی توسط طیف گسترده ای از آفات مورد حمله قرار می گیرند، که باعث کاهش عملکردشان میشود. باقلا از خانوادهی حبوبات میباشد. که آفات باقلا کیفیت و کمیت این محصول را کاهش می دهد. پس شناخت و مدیریت مهمترین آفات باقلا برای کشاورزان بسیار اهمیت دارد.
گیاه باقلا
گیاه باقلا دارای خصوصیات زیر میباشد:
باقلا Vicia faba متعلق به تیره فاباسه میباشد.
حوزه مدیترانه و نواحی خاور نزدیک مکان های احتمالی منشا باقلا است.و احتمالا از حدود هزاره پنجم قبل از میلاد این گیاه در این مناطق اهلی شده است.
بر پایه گزارش فائو باقلا بعد از لوبیا، نخود فرنگي و نخود جز چهارمین حبوبات از نظر اهمیت و سطح زیر کشت میباشد.
علوفه آن نیز به واسطه داشتن درصد پروتئین بالا دارای ارزش غذایی فراوانی است.
ارزش غذایي پروتئین بقولات بیشتر به علت تعادل اسیدهاي آمینه ضروري مخصوصاً تریپتوفان و ایزولوسین میباشد.
گیاه باقلا با داشتن ۲۰ تا ۳۸ درصد پروتئین مانند سایر حبوبات داراي ارزش غذایي بالایی میباشد.
این گیاه یکی از کارآمدترین تثبیت کننده های نیتروژن است و میزان تثبیت نیتروژن آن ۲۶۰کیلوگرم در هکتار تخمین زده شده است.
از دیگر مزایای کشت این محصول هزینه کم تولید آن میباشد. در کشاورزي مدرن باقلا به عنوان یک گیـاه کـم خـرج از نظر نیاز کم به کـود و کنتـرل حشـرات و بیمـاري هـا مطرح میباشد.
باقلا برای تناوب در کشت با غلات گیاه مناسبی میباشد. این گیاه علاوه بر اینکه موجب افزایش نیتروژن خاک و اصلاح ساختار آن میگردد، می تواند به کاهش جمعیت نماتدها، شکستن چرخه بسیاري از بیماري هاي متداول غلات و تثبیت بیولوژیک نیتروژن نیز کمک کند.
آفات باقلا
باقلا دارای آفاتی میباشد. که از عوامل کاهش دهنده عملکرد این گیاهان است. که شناسایی صحیح و مدیریت به موقع آن ها می تواند تا حد زیادی در افزایش تولید این محصولات، موثر باشد.
شته سیاه باقلا
شته سیاه باقلا آفتی پلی فاژ (میزبان طیف وسیعی) میباشد. و در سراسر جهان پراکنده است. این شته زمستان را روي شمشاد و تمشک به سر میبرد و در بهار روي انواع دیگر گیاهان زندگی می کند.
این آفت به دلیل خسارت مستقیم روی گیاه و نیز انتقال ویروس اهمیت زیادی دارد. چون این شته می تواند ناقل حدود سی ویروس بیمارگر درگیاهان مختلف باشد. عالوه بر این شته، شته لگومینوز و شته نخود از دیگر شته هایی میباشد که به باقلا خسارت میزند.
مشخصات شته باقلا
- شته سیاه باقلا ( Aphis fabae Scopoli) به دو صورت ماده هاي بالدار و ماده هاي بي بال زنده زا در طبیعت مشاهده شده است.
- بـدن ایـن شته ها به شکل بیضوي و به رنگ سیاه براق و در برخي مواقع به رنگ سیاه تا سبز زیتوني میباشد.
- روي شـکم پـوره هـا ( نوزادان) لکه هاي سفید مومي مشاهده مي شود.
- تخم ها به شکل کروي و سیاه رنـگ هستند و مـاده هـا بـه صورت دسته اي تخم ها را بر روی باقلا مي گذارند.
خسارت
شته سیاه باقلا در دنیا بیش از۲۰۰گونه میزبان دارد. این شته به تمام قسمت های هوایی گیاه به ویژه قسمت های جوان در حال رشد حمله میکند
- باعث توقف رشد و کوتولگی، تغییر شکل برگ و کاهش چشمگیر محصول
- تغذیه شته ها سبب اختلال در عملیات فتوسنتز گیاه
- کاهش وزن محصول و میزان پروتئین گیاه.
- ناقل تعدادی از بیماریهای ویروسی از جمله اهمیت شته سیاه باقلا از نظر انتقال بیماری های ویروسی نظیر ویروس موزاییک باقلا
کنترل
به دو صورت بیولوژیک و شیمیایی میتوان شته سیاه باقلا را کنترل نمود.
کنترل بیولوژیک
اینکـه چـه میزانی از جمعیت دشمنان طبیعی می توانند از افزایش جمعیت شـته هـا جلـوگیري کننـد، شـناخته شـده نیسـت. در بیشتر موارد نیاز به کنترل شیمیایی نمیباشد.. مطالعات اخیر نشان داده، که زنبور پارازیتوئید لیزیفلبوس و کفشدوزک شکارگر هیپودامیا به ترتیب فعالیت پارازیتیسمی و شکارگری روی این شته داشته اند.
کنترل شیمیایی
در صورت نیاز، جهت کنترل شیمیایی شتهه ا استفاده از حشره کش های زیر استفاده گردد.
میزان استفاده در هکتار |
نام حشره کش |
1/5 1- لیتر در هکتار |
اکسی دیمتون متیل 25 درصد EC |
1/5 1- لیتر در هکتار |
دیمتوات 40 درصد EC |
0/75 کیلوگرم در هکتار |
اسفیت |
* نکته: سمپاش لانس دار شارژی با میزان آب مصرفی حدود 400لیتر در هکتار برای محلولپاشی مناسب است.
|
سرخرطومی ریشه
گونه سیتونیا لینه آتوس sitona lineatus دارای پراکنش وسیع در تمام مناطق مدیترانهای بوده ولی گونه سیتونیا لیموسوس فقط در برخی مناطق وجود دارد.
مشخصات سرخرطومی ریشه
سرخرطومی ریشه دارای مشخصات ظاهری زیر میباشد.
- از خصوصیات مهم ظاهری این جنس دارا بودن یک خرطوم کوتاه و پهن میباشد. که سطح پشتی آن با پیشانی در یک امتداد قرار گرفته است.
- اندازه بدن در حشرات کامل ۴ تا ۵ میلی متر است.
- بدن باریک به رنگ قهوه ای هست. که از پولک خای زیادی پوشیده شده است.
خسارت
افراد بالغ با تغذیه از برگ ها لکه های U شکلی را در حاشیه برگ ایجاد کرده. و بسته به دما ماده ها شروع به تخمریزی روی گیاهان یا سطح خاک می کنند. گزارشات نشان داده بیشترین زمان تفریخ تخم در دمای ۸ درجه سلسیوس و کمترین زمان آن در دمای ۳۰ درجه سلسیوس میباشد. و در حرارت کمتر از 5۵ درجه سانتی گراد هیچ تخمی تفریخ نمی شود. حدود ۱۰۰۰ تخم توسط هر فرد ماده تولید می شود. لاروها بیرون آمده از تخم وارد خاک شده و با حمله به گره های ریشه ظرفیت تثبیت ازت توسط گیاه را پایین آورده.
در آلودگی های شدید یک حالت زردی شبیه کمبود ازت به وجود می آید. آلودگی نه تنها در محصول باقلا، بلکه در محصول بعدی نیز باعث افت عملکرد میگردد. زیرا میزان ازت خاک در سطح پایینی است. قسمت اعظم خسارت توسط لاروها وارد می شود و تغذیه افراد بالغ اثر چندانی بر عملکرد ندارد. مگر زمانی که شرایط برای رشد گیاهان باقلا واقعا نامساعد باشد و با تولید شاخ و برگ جدید، خسارت جبران نگردد.
مدیریت
- با از بین بردن بقایای گیاهی پناهگاهی برای حشرات کامل در زمستان وجود ندارد. در نتیجه تراکم آفت کمتر خواهد شد.
- رعایت تناوب زراعی و شخم عمیق نیز از دیگر روش های کنترلی این آفت محسوب می شوند.
- اغلب علیه حشرات کامل مبارزه انجام می شود، چون لاروها در داخل زمین و دور از دسترس هستند. در مناطق گرم و خشک تر بالغین زمستانگذران در ماه های دی و بهمن و حشرات نو ظهور در خرداد ماه در مزارع ظاهر می شوند.
- طبق توصیه سازمان حفظ نباتات می توان در موقع لزوم از دیازینون ۱۰ درصد G و یا دیازینون ۶۰ درصد EC به میزان یک لیتر در هکتار همزمان با ظهور حشرات کامل هر نسل استفاده نمود.
سرخرطومی ساقه
سرخرطومی ساقه lixus algirusیکی دیگر از آفات باقلا میباشد.
مشخصات سرخرطومی ساقه
مشخصات ظاهری سرخرطومی ساقه:
- بدن این حشره کشیده و کوچک می باشد.
- طول بدن حدود ۸ میلی متر و پوشیده از کرک های زرد است که آن را به رنگ زرد نشان میدهد. ولی چنانچه سرخرطومی ها با دست گرفته شوند کرک های زرد پاک شده و رنگ اصلی بدن که سیاه است مشاهده میشود.
- خرطوم این حشره بلند و کمی خمیده است.
خسارت
افراد ماده اواخر زمستان ظاهر شده و شروع به تغذیه از شاخ و برگ می کنند. تخم ها طی ماه های فروردین و اردیبهشت در ساقه های باقلا گذاشته می شوند. لاروها از بافت داخل ساقه تغذیه کرده و باعث خمیدگی بوته ها شده. و بعد از طی دوره شفیرگی افراد بالغ وارد مرحله دیاپوز می شوند. این حشره اغلب یک نسل در سال دارد.
مدیریت
شخم عمیق پس از برداشت محصول و وجین علف های هرز در کنترل این آفت تاثیرگذار میباشد. این آفت دشمنان طبیعی زیادی از قبیل زنبورهای هابروبراکون، براکون، تلنموس، انتدون و اسکمبوس دارد که لارو و شفیره این آفت را پارازیته می کنند.
پروانه لوبیا
پروانه لوبیا Lampides boeticusیکی از آفات بقولات در ایران میباشد.که روی لوبیا چشم بلبلیو باقلا فعالیت میکند. این آفت از کرج، دزفول، اهواز و ورامین گزارش شده است.
مشخصات پروانه لوبیا
آفت پروانه لوبیا دارای مشخصات ظاهری زیر میباشد.
- حشره کامل پروانه ی کوچکی است که رنگ آن آبی مایل به بنفش یا آبی مایل به قهوه ای میباشد.
- طول این پروانه ۱۰-۱۳ میلی متروعرض آن با بالهای باز۳۰-۳۵ میلی متراست.
- بال های این پروانه در زمان استراحت باز و به شکل شیروانی قرار می گیرد.
- در انتهای بال های عقبی و نزدیک به زاویه عقبی دارای یک جفت خال سیاه یا درشت میباشد. که ما بین آنها یک جفت زائده دم مانند وجود دارد.
خسارت
لارو این حشره از گل و میوه تغذیه می کند، لارو از گلبرگهای یک گل تغذیه کرده و سپس به طرف گل دیگر رفته. که این نوع تغذیه تا زمانی که غلاف ها تشکیل نشده باشند، ادامه دارد. سپس لارو به غلاف های نرم و جوان حمله میکند و از دانه تغذیه می کند، ممکن است روی هر غلاف تا ۶ سوراخ ایجاد کند.
مدیریت
در اواخر بهار نسل اول پروانه ها تخمهای خود را روی علفهای هرز و سایر میزبان ها غیر ازحبوبات میگذارد. تا اینکه گلهای این گیاهان ظاهر شوند. بنابراین
لاروهای پروانه های نسل دوم روی حبوبات خسارت زا هستند .آفت به راحتی با سموم تماسی یا تماسی نفوذی قابل کنترل میباشد. از زنبوهای پارازیتوئید براکیمریا لاسوس و تتراستیکوس عیاری به عنوان دشمنان طبیعی این آفت گزارش شده است.
شب پره زمستانی (کرم طوقه بر)
از دیگر آفات گیاه باقلا شب پره زمستانی یا کرم طوقه بر Agrotis spp میباشد.
مشخصات کرم طوقه بر
- حشره کامل کرم طوقه بر شب پره بزرگي میباشد.
- روي بال هاي جلویي سه لکه به ترتیب از قاعده بال تا انتهاي بال شامل لکه گرد، مثلثي و لوبیایي شکل است.
- بال هاي زیـري بـه رنـگ روشـن میباشد
- رنگ لاروها متغیر بوده و از خاکستري تـا سیاه دیده مي شود.
خسارت
لاروها از قاعده دمبرگ ها و محل اتصال ریشه به طوقه تغذیه میکنند. و باعث خشک شدن گیاه جوان می شوند. خسارت عمده این آفت در مراحل اولیه رشد گیاه میباشد. به تدریج که لاروها بزرگتر می شوند به قاعده بوته ها منتقل شده و شدیداً محل اتصال ساقه به ریشه را مورد تغذیه قرار می دهند.
مدیریت
تشخیص به موقع خسارت و توجه به نشانه هایی چون پژمردگی لکه های بوته ها در مزرعه در موفقیت مدیریت کرم طوقه بر اهمیت دارد. اگر خاک پاي این بوته ها کمي عقب زده شود، لاروهای این آفت در نزدیکي طوقه گیاه دیده مي شوند.
- استفاده از تله هاي فرموني جهت ردیابي آفت و تعیین زمان مبارزه
- شخم عمیق بعد از برداشت محصول
- از بین بردن بقایاي گیاهي نیز جهت مبارزه
منبع
صدیقه اشتری، فاطمه شفقی. آفات باقلا و نخود فرنگی. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی). ۱۴۰۰.
https://en.wikipedia.org/wiki/Vicia_faba
https://grdc.com.au/__data/assets/pdf_file/0031/369526/GrowNote-Faba-Bean-North-7-Insect-control.pdf