گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی کشور از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. با توجه به رشد روز افزون جمعیت انسانی در جهان مسئله نیاز غذایی و تامین آن به عنوان یک مشکل اصلی و دغدغه جدی همواره برای بشریت امروز جز مسائل مهم می باشد.و با وجود تلاش های زیاد در جهت افزلیش تولید، از سوی عوامل خسارت زا چه زنده و غیر زنده تحث تاثیر قرار گرفته . که علف هرز به عنوان یکی از تاثیرگذارترین عوامل تولید گندم، نقش مهمی را در میزان تولید این محصول ایفا می کند. علف های هرز گندم در جذب مواد غذایی و آب با گندم رقابت می کنند. و باعث کاهش عملکرد و کیفیت گندم می شوند.
علف های هرز به دو صورت کمی و کیفی به محصول خسارت وارد می کند. خسارت کیفی آن باعث کاهش کیفیت و ارزش غذایی و یا مسمومیت محصول (در صورت اختلاط بیش از حد معمول) می گردد. و خسارت کمی باعث کاهش مقدار تولید در واحد سطح می شود.
خصوصیات علف های هرز
- تولید بذر زیاد می کنند. بنابراین سریع کسترش پیدا می کنند.
- تثبیت سریع آن ها در زمین
- دوره خواب طولانی
- پراکنش و توسعه سریع آن ها
- داشتن اندام های رویشی تکثیر شونده و توانایی اشغال زمین
- قدرت رقابت شدید با سایر گیاهان
- قدرت جوانه زنی سریع
علف های هرز گندم
براساس سطح برگ به دو دسته تقسیم می شوند:
۱- پهن برگ
۲-باریک برگ
علف های هرز پهن برگ به علف های گفته می شود که سطح آن ها پهن می باشد. مانند: خردل وحشی، شامبیک، کنگر وحشی، کنگر برگ ابلقی، شیر تیغی، بی تی راخ، هفت بند، خلر، پنیرک و گندمک و ……..
علف های هرز باریک برگ به علف هایی گفته می شود. که سطح برگ ان ها باریک و مانند گندم باشد. مانند یولاف وحشی، جو موشی، چچم و چاوادار وحشی و …….
کنتذل علف های هرز باریک برگ به دلیل شباهت های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی که به گندم دارند با دشوارهای خاصی روبرو است. و به مدیریت ویزه ای نیاز دارد. علف های هرز باریک برگ در مقایسه با گندم به دلیل برتر های اکوفیولو‌ژیکی ( پایداری و مقاوم ….) رقیب قوی تری به حساب می آید.
هدف مهار علف های هرز گندم
هدف از مهار علف های هرز ریشه کنی ۱۰۰ درصد آن ها نیست. بلکه مهار در حد مطلوب (زیر سطح زیان اقتصادی) می باشد. برای این کار روش های مختلفی وجود دارد. استفاده از این روش ها به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله: نوع علف هرز، شرایط آب و هوایی منطقه، نوع خاک، کشت های متدوال در منطقه و امکانات قابل دسترس و …
کنترل علف های هرز گندم
برای مدیریت تلفیقی علف های هرز گندم، بازدید و آمار برداری دوره ای از علف های هرز مزرعه، پیش بینی جمعیت علف های هرز سال آینده، رعایت بهداشتی زراعی پیشگیری از ورود علف های هرز به مزرعه، اقدامات زراعی برای تقویت رقابت محصول در برابر علف های هرز و کاربرد علفکش های برای کاهش جمعیت علف های هرز از جمله مهمترین اعمال برای کنترل علف های هرز گندم به حساب می آید.
۱-پیشگیری
یکی از اصول اولیه ی کشاورزی صحیح و ارزان ترین راه جلوگیری از خسارت علف های هرز پیشگیری است. پیشگیری شامل اقداماتی می باشد، که از آلوده شدن و یا شدت گرفتن آلودگی جلوگیری می کند. مهمترین این اقدامات شامل:
- بوجاری و پاکسازی بذرهای مورد استفاده از علف های هرز،
- جلوگیری از چرای دام هایی که قبلا در مزارع آلوده به علف های هرز تغذیه کرده اند
- خودداری از مصرف کودهای حیوانــی نپوسیده و یــا خــاک هــای آلــوده بــه بذرهــا و باقیمانــده علف های هــرز
- جلوگیــری از بــه بــذر نشســتن علف های هــرز حاشــیه های مــزارع و جــوی آبیــاری
- جلوگیــری از ورود بذرهــای علف هرز به مــزارع بــا اســتفاده از آب و ادوات کشــاورزی
- بازدیــد از مــزارع و از بیــن بردن لکه های آلودگی علف های هرز و ضدعفونی بذرها
- مبارزه با آفات خاکزی و بذر زاد که موجب تولید گیاه قوی تری در مقابل به علف های هرز می شود.
۲-رعایت تناوب زراعی
تنــاوب زراعــی: تنــاوب زراعــی یعنــی این کــه در یــک برنامــه منظــم هــر ســال بخشــی از مزرعــه را بــه محصــول معینــی اختصــاص دهیــم. ایــن کار می توانــد اســتقرار علف های هــرز را در مزرعــه کاهــش داده و مهــار آن ها را آســان تر کند.
۳-شخم مناسب و به موقع
چنانچــه پــس از تهیــه بســتر و پیــش از کاشــت ( ۳۰- ۴۰روز قبل) محصول مزرعه را آبیــاری نماییــم. علف های هــرز ســبز شــده و بــا یــک شخم سطحی با پنجه غــازی یــا دیســک علف های هرز به زیر خاک رفته و در دوره ی رشــد رویشــی گنــدم از تراکــم بســیار کمتــری برخــوردار هستند. این روش (ماخار) در مهار علف های هرزی مانند چاودار و جودره بسیار موثر می باشد
۴- عمق کاشت مناسب بذر و رعایت تراکم کشت
۵- تاریخ مناسب کشت
۶- استفاده از بذور گواهی شده و ارقام مناسب
۷- داشتن گیاهی سالم و قوی
رقابت بالایی با علف هرز داشته باشد. برای همین علاوه بر موارد فوق کشت به موقع، مدیریت تغذیه، آبیاری مناسب و به موقع و مدیریت خوب مزرعه از جمله اقدامات مهم به حساب می آیند.
۸- کنترل شیمیایی
برای زراعت گندم تا کنون ۱۰ باریک برگ کش به ثبت رسیده است. مانند ایلوکسان، پوماسویر، تاپیک، گراسب و اکسیال و… که در صورت بروز مقاومت علف های هرز به باریک برگ کش ها در مزارع گندم فقط می توان از علفکش های دو منظوره مانند گرانستار استفاده نمود. ولی بهترین کار برای جلوگیری از پدیده مقاومت به علفکش ها تناوب کشت گندم با سایر محصولات پاییزه از جمله کلزا اشاره کرد.
نکات بهترین زمان استفاده از علفکش ها در مزارع گندم
یک علف کــش انتخابــی بــدون آســیب بــه گیــاه زراعــی ســبب از بیــن بردن علف هرز می شــود، مشــروط بــه رعایــت زمــان و میــزان مصــرف علفکش و شیوه کاربرد آن ها و رعایت توصیه های کارشناسان، هر گیاه زراعی در مرحله ی مشخصی از دوره ی زندگی به علف کش حساس می باشند. شناخت این زمان ها به کشاورزان کمک می کند. که با علف های هرز بــه موقــع و اصولــی مبــارزه کننــد و ســبب افزایــش عملکــرد محصــول شــوند.
مهم ترین این نکات عبارتند از:
- شناخت علف هرز و نوع علفکش
- انتخاب علفکش با توجه به طیف علف های هرز موجود در مزرعه
- انتخاب روش صحیح سمپاشی
- رعایت زمان مناسب مبارزه
منبع
دکتر مرتضی نورعلی زاده. علف‌های هرز گندم (مدیریت کنترل). مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی استان مازندران. ۱۳۹۹.
پیمان ثابتی. توصیه های فنی مدیریت علف های هرز مزارع گندم. مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی استان کرمانشاه. ۱۳۹۹.
https://www.sunflower.k-state.edu/agronomy/wheat/wheat_weed_control.html
