محصولات ریشه و غده ای از مهمترین محصولات کشاورزی هستند که در بسیاری از مناطق ایران تولید می شوند. سیب زمینی، یکی از محصولات غذایی عمده در سبد غذایی ما است که به مقدار قابل توجهی در استان های همدان، اصفهان، اردبيل، زنجان، كردستان و فارس تولید می شود. نماتدهای خاصی که به عنوان انگل اصلی سیب زمینی شناخته می شوند عبارتند از نماتدهای طلایی و شیری و نماتد انگل سیب زمینی. تلفات بسته به رقم و شرایط محیطی می تواند به 25٪ یا بیشتر برسد و این تلفات شامل آسیب مستقیم به گیاه و همچنین کاهش کیفیت غده می شود. بنابراین، اقدامات کنترلی به استفاده از ارقام مقاوم، تناوب با گیاهان غیر میزبان، تصفیه آب گرم غده‌های آلوده قبل از کاشت، برخی روش‌های کنترل زیستی و استفاده از نماتدکش‌ها به صورت تماسی یا فرورفتگی بستگی دارد.
نماتد کیستی سیب زمینی ( نماتد طلایی و شیری) یکی از مخرب ترين عوامل بيمارگر محصول سيب زميني در دنيا می‌باشند. كه تا ۱۰۰ درصد می توانند باعث خسارت محصول شود. هر چند ضدعفونی کردن خاک با متام سدیم، یکی از روش های رایج پیشگیری از نماتد سیب زمینی است، اما امداد کشاورز، این مطلب را به صورت کامل درباره خسارات و نحوه کنترل نماتد سیب زمینی، اختصاص داده است.
علائم آلودگی نماتد سیستی سیب زمینی
علائم ناشی از عفونت نماتدی مشابه علائم گیاه تحت تنش آبی است. کلروز، سپس پژمردگی و در نهایت مرگ زودرس وجود دارد. همچنین، کشاورزان در مزرعه شاهد گیاهان کوچک زرد و ضعیف و دارای لکه هستند. ضعف این گیاهان در توانایی مقابله با علف هرز مشخص می شود. بیشتر این علائم در زمان گلدهی مشاهده می شود.
ریشه سیب زمینی کیست های کوچکی دارد که قهوه ای تیره است و 200 تا 500 تخم را در خود جای داده است. کیست ها بدن موجودات ماده مرده هستند که تخم های زنده را حفظ می کنند. کیست ها می توانند به مدت 20 سال در خاک باقی بمانند. هجوم شدید می تواند منجر به از دست دادن کامل محصول سیب زمینی شود.
در صورتی که علائم این آفت را در مزرعه خود مشاهده کرده اید، لطفا هرچه سریعتر با کارشناسان امداد کشاورز تماس بگیرید تا از طریق اپلیکیشن، مشاوره تلفنی یا اعزام کارشناس حضوری به شما در کنترل این آفت کمک کنند.
راههای انتقال نماتد سیستی
نماتد از طریق واردات گیاهان آلوده، مواد، انتشار موضعی کیست ها از طریق باد، باران، خاک، آب و وسایل نقلیه مانند ماشین آلات کشاورزی یا ابزار آبیاری و کشاورزی منتقل می شود. همچنین حیوانات نیز می توانند در زمان چرا، به نماتد آلوده شده و این انگل را با خود به سایر مناطق منتقل کنند. رقم سیب زمینی و مقدار آلودگی در زمان کشت، در کنار نوع خاک و ترکیب میکروبی در میزان خسارتی که به محصول وارد می شود مؤثر است.
کنترل نماتد سیستی سیب زمینی
پیش آگاهی نماتد سیستی سیب زمینی
در مزارع آلوده به نماتد سیست سیب زمینی، برای کاشت ارقام پر محصول سیب زمینی که ممکن است میزبان حساس به نماتد نیز باشند نیاز به اطلاعاتی مانند میزان آلودگی خاک، سرعت تولید مثل نماتد در یک فصل زراعی و تخمین خسارت وارده می‌باشد. آگاهی از این که نماتد در تراکم های کمتر از حد آستانه تحمل با چه سرعتی قادر به افزایش جمعیت خود در یک فصل زراعی خواهد بود برای پیش بینی روند سرعت آلودگی های آن مزارع و خسارت احتمالی بسیار ضروری است.
هدف از مدیریت نماتد پایین آوردن جمعیت آن به زیر آستانه خسارت یا تحمل است. در صورت عدم مدیریت صحیح آلودگی ها و تداوم کاشت ارقام حساسی چون مارفونا و یا دزیره، حتی آلودگی های کمتر از پنج تخم در گرم خاک در مزارع در مدت کوتاهی تبدیل به آلودگی های خسارت زا می شوند. مزارع مناطق آلوده استان همدان دارای دامنه آلودگی متفاوتی هستند، حدود ۶۳ % این مزارع بطور متوسط جمعیتی کمتر از ۱۰ تخم و لارو نماتد طلایی در گرم خاک دارند.
پیشگیری
- کشت سیب زمینی بذری حداقل هر سه سال یک بار
- کاشت غده های سالم و گواهی شده
- در صورت نشانه های مانند کمبود غذایی آگاه ساختن مرکز کشاورزی
- تقویت و کوددهی مناسب درافزایش تحمل گیاه نسبت به آلودگی و عملکرد محصول
- مبارزه با علف های هرز مانند تاجریزی
- استفاده از ارقام مقاوم
- تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان
اقدامات قرنطینه ای
در صورت مشاهده آلودگی
- ممنوعيت كشت سیب زمینی بذری در مزارع آلوده
- نابود کردن گياهان آلوده در مزرعه
- شستشو ماشین آلات و ابزار آلات استفاده شده در منطقه آلوده با بخار آب يا فشار آب زياد
- خوداری از جابه جايي هر گونه خاك و مواد گياهي به خارج از منطقه آلوده
- خوداری از کشت غده های خوراكی برای بذر
- شستن غده های مصرفي براي خوراك
مبارزه با نماتد سیب زمینی
- استفاده از نماتدكش قبل از كاشت و يا در ابتدای فصل كاشت
- اعمال تناوب حداقل به مدت ۵ سال
- ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت با سموم تدخینی مانند متام سدیم
- ضدعفونی خاک به روش آفتاب دهی با استفاده از پوشش پلاستیکی در مته های گرم تابستان به مدت چهار تا شش هفته
- کشت ارقام مقاوم
تاریخچه نماتد طلایی
شهرستان بهار استان همدان، به عنوان یکی از مهمترین استان های تولید کننده سیب زمینی در کشور، برای اولین بار در سال 1387 میزبان انگل نماتد سیب زمینی شد. نماتدر سیب زمینی بومی آمریکای جنوبی است و به همراه سیب زمینی به کشورهای دیگر صادر می شود.
نماتد
نماتدهای کیستی سیب زمینی (Globodera spp.) آفات میکروسکوپی کرم مانند هستند. که از ریشه سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان و سایر گیاهان از خانواده Solanaceae تغذیه می کنند. آسیب به ریشه باعث کوتاهی رشد گیاهان، تاخیر در گلدهی، زرد شدن برگها و پژمردگی می شود. و در نهایت گیاه را از بین می برد.
نماتدها بسیار کوچک هستند و اندازه آنها کمتر از 1 میلی متر است و کیست های کروی شکل روی ریشه ایجاد می کنند که به اندازه یک سر سوزن است. کیست ها حاوی صدها تخم نماتد هستند که آنقدر انعطاف پذیر هستند که می توانند تا 20 سال در خاک زنده بمانند.
کیست ها به راحتی توسط باد، باران، آب یا با حرکت خاک آلوده چسبیده به دانه ها، حیوانات، تجهیزات، لباس و گیاهان پخش می شوند. گونه های عجیب و غریب این نماتد یک تهدید جدی برای کشت و کار سیب زمینی است. نماتد کیست سیب زمینی در صورت عدم کنترل می تواند باعث از بین رفتن کامل محصول شود.
چرخه زندگی نماتد سیب زمینی
نماتدهای کیست سیب زمینی موجوداتی کرم مانند هستند. که در خاک ساکن هستند و طول آنها کمتر از 1 میلی متر است. اگر نماتد ماده توسط یک نر بارور شود، او تا 500 تخمک تولید می کند. سپس می میرد و دیواره بیرونی بدن او برای محافظت از تخمک ها به کیست تبدیل می شود.
نوزادهای کرمی شکل این انگل به دلیل محرکی که ریشه‌های سیب‌زمینی در خاک آزاد می‌کنند، از تخم خارج می‌شوند. در ابتدا، کرم های جوانتر در بدن ماده رشد می کنند. ماده به تدریج از سفید به زرد کرمی به طلایی تبدیل می شود و پس از مرگ کیست قهوه ای تیره تشکیل می شود. از کیست، جوانه ها بیرون می آیند و وارد سیستم ریشه ای می شوند که در آن تغذیه می کنند. پس از عبور از سه تا چهار مرحله جوانی، نر ریشه را با ظاهری کرم مانند ترک می کند. ماده ها کروی هستند. آنها رشد می کنند و از ریشه گذشته و به بیرون می روند. نرها با ماده بیرون زده جفت می شوند. زمان تخم‌ها تا بالغ‌ها بسته به دما بین 38 تا 48 روز است و در هر فصل یک نسل وجود دارد. افزایش جمعیت بین نسل ها 12 تا 35 برابر است.
