کوددهی و تغذیه پیاز
پیاز
پیـاز یکی از محصـولات مهـم خـوراکی و صـنعتی در دنیـا و ایـران میباشد و در هـر آشپزخانه ای در سرتاسر دنیا پیدا میشود . پیاز خوراکی محصول ارزشمندي میباشد،که کمیت و کیفیت محصول تولیدي چه از نظر اقتصادي و چه سلامتی داراي اهمیت زیادی دارد. یکی از عوامل مهـم که نقش مهمی در افزایش عملکرد و بهبود کیفیـت ایـن محصـول دارد کوددهی و تغذیه پیاز میباشد.
عناصر غذایی گیاه
عناصر غذایی گیاه به دو دسته عناصر غذایی ماکرو (پر نیاز) شامل کربن، هیدروژن، اکسیژن ، نیتروژن، فسفر و پتاسـیم میباشند. نیتروژن، فسفر و پتاسیم از طریق کوددهی تامین شده. و عناصر پر نیاز ثانویه شامل کلسیم، منیزیم، گوگرد و عناصر کم مصرف یا ریز مغذی که به مقدار بسیار کم مورد نیاز هستند شامل بر، کلر، روی، مس، آهن، منگنز ومولیبدن است.
علاوه بر عناصر گفته شده خاک باید زهکشی کافی داشته باشد و تراکم و فاصله کاشت درست رعایت شده، تا اندازه غده برای برداشت مناسب شود. pH هم باید در محدوده مناسب برای حداکثر جذب قرار داشته باشد. ابتدا باید رشد رویشی به مقدار کافی انجام شود، و بعد برگ ها سالم بماند تا غده تشکیل شود. شوری هم نباید بیشتر از حد تحمل باشد.
مراحل رشد و نمو پیاز
- جوانه زنی
- رشد برگ
- شروع پیازدهی (تشکیل سوخ)
- رشد پیاز (توسعه سوخ)
- رسیدگی
جوانه زنی پیاز
پیاز در دماهای پایین هم میتواند جوانه بزند. در دماهای بالای ۲ تا ۵ درجه سانتی گراد جوانه زنی افزایش مییابد. در دماهای بالاتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باعث جوانه زنی سریعتر و یکنواخت تر است.
رشد برگ
پیاز یک دوره طولانی و غیر معمولی رشد آرام تا رسیدن به مرحلۀ سـه برگـی داشته، که سرعت رشد پیاز در مراحل اولیۀ رویشی نصف سرعت رشد محصولاتی مانند کلـم و چغنـدر میباشد. مدت زمان رشد اولیه که کند است، به آب و هوا بستگی دارد. و تقریبا ۵۰ تا ۷۰ روز طول میکشد. پیازی که در اواخر اسفند یا اوایل فروردین کاشته می شـود، معمولاً در اواخر اردیبهشت یا اوائل خرداد به مرحلۀ رشد سـه برگـی خواهد رسید. نیـاز غذایی پیاز در طی این مدت بسیار پایین میباشد.
عوامل دیگر زراعی مانند صدمات ناشی از علف کش ها باعث کاهش رشد اولیه گیـاه شده. که برخی مواقع رشد کند اولیه که به دلیل شرایط آب و هوایی اتفاق میافتد، به اشـتباه به کمبود مواد غذایی نسبت داده می شود.
بیشتر بخوانید : آفات و بیماری های مهم پیاز
رشد سریع برگ زمانی اتفاق میافتد، کـه گیاه در مرحلۀ سه برگی باشد. هر برگ جدید از برگ قبلی بزرگتر اسـت . سـرعت رشـد بـا افزایش دما افزایش پیدا میکند. برگ برای رشد به دمای حـداقل ۸ درجـۀ سـانتیگراد نیاز دارد و در دمای ۲۸ درجۀ سانتیگراد به حداکثر رشد خود میرسد. ریشۀ پیاز نیز با یک سـرعت مـنظم در طول دوره رشد برگ ها، گسترش مییابند. ریشههای جدید از سوخ ( فلس های ضخیم گوشتی) ایجاد میشود. سیسـتم ریشـه ای کم عمق و دارای انشعابات کم پیاز در مدیریت تغذیه ( کوددهی و تغذیه پیاز) آن نقش مهمی دارد.
رشد ریشه
ریشههای پیاز کم عمق، نا متراکم و پراکنده بوده و بیشتر در عمق ۳۰ سانتی متری بالایی خاک قرار داشته .که این نوع ریشه پیاز در جذب سایر عناصر خاک نسبت به سایر عناصر ضعیف تر عمل میکند. به همین دلیل محصولات دچار کمبود عناصر غذایی میشوند.
تشکیل سوخ (پیاز)
مرحله تشکیل سوخ یا پیاز زمانی آغاز میشود. که قطر سوخ دو برابر قطر طوقه باشد. بیشتر گونههای پیاز در مرحله ۶ تا ۸ برگی شروع به تشکیل پیاز میکنند. پیازدهی پیاز به طول روز بستگی دارد، طول روز در ارقام زمستانی خیلی کوتاه تر از ارقام بهاری میباشد. دما و نور هم در زمان آغاز پیازدهی مهم است. پیازهایی که به شکل متراکم کاشته میشوند برگ های بیشتری داشته و زودتر پیاز تشکیل میدهند.
رشد سوخ (پیاز)
نیاز گیاه در مراحل رشد و پر شدن سوخ (پیاز) به مواد غذایی و آب بیشتر سایر مراحل می باشد..
رسیدگی
زمان برداشت پیاز به آب و هوا و طول دوره انبارداری و وضعیت بازار بستگی دارد. در مرحله رسیدگی برگ های پیاز خشک شده و حالت افتادگی پیدا میکنند. رسیدن به درجه مناسب برای رسیدگی قبل از برداشت برای انبارمانی دارای اهمیت است. مقادیر زیاد کودها، به ویژه کودهای نیتروژنه موجب بلوغ ناقص و فاسد شدن محصول در انبار میشود.
عوامـل محیطی که میتوانند باعـث تـأخیر در رسـیدگی شـده و خاصـیت انبـارداری را کـاهش دهند. عبارتند از تگرگ، هوای سرد، آب و هوای مرطوب و عوامل مدیریتی مانند : تنـک کـردن، کشـت غیر یکنواخت، کشت دیرهنگام، تنش آبی و کمبود مواد غذایی که می تواند باعـث کنـد شـدن رشد و رسیدگی پیاز شوند. سوخ های با اندازه بزرگتر دارای قیمت بیشتری در بازار میباشد.
کوددهی و تغذیه پیاز
قبل از کاشت
- از کودهای نیتروژنی و پتاسیم که باعث تقویت رشد اولیه میشود.
- فسفر باعث توسعه ریشه شده و سوخ بندی میشود.
- گوگرد باعث تقویت رشد ریشه میشود.
- عناصری مانند بر، منگنز و روی باعث تضمین رشد ساقه میگردد.
رشد رویشی
- نیتروژن و پتاسیم: باعث رشد اندام هوایی و سوخ (پیاز) میشود.
- کلسیم، گوگرد و منیزیم: کلسیم باعث مقاومت دیواره سلولی و فعالیت ریشه ها میشود.
- منیزیم در تشکیل کلروفیل و فتوسنتز و گوگرد در تندی پیاز نقش دارشته.
- عناصر ریز مغذي( میکرو) ؛اطمینان از اینکه فعالیت فتوسنتزي گیاه براي رشد محدود کننده نباشد.
تشکیل سوخ ( پیاز)
- نیتروژن در فرمهای نیتراتی باعث ادامه رشد و گسترش سوخ
- پتاسیم باعث افزایش کمیت و کیفیت تولید پیاز
- کلسیم باعث کیفیت و پر شدن سوخها
- عناصر ریز مغذی باعث افزایش نگهداری برگ ها
پر شدن سوخ
- نیتروژن در مقدار کم مورد نیاز میباشد.
- فسفر باعث تسریع رسیدن، بلوغ و بزرگ شدن پیازها میشود.
- پتاسیم باعث افزایش کیفیت و ماده خشک پیاز( پر شدن) میشود.
- کلسیم باعث استحکام و کیفیت پیاز میشود، و مشکلات انبارمانی را کاهش میدهد.
- گوکرد باعث تندی میشود.
- بر باعث کیفیت و افزایش ذخیره سازی و همچنین جذب کلسیم میشود.
- مس باعث کیفیت خوب پوسته میشود.
- سایر ریز مغذي ها؛ در این مرحله خیلی ضروري نمیباشند. ولی در نگهـداري رشـد و حجیم شدن پیازها موثرند.
توصیه کوددهی و تغذیه پیاز
نیتروژن
اقلیم، رطوبت، پوشش گیاهی و فعالیت موجودات ذره بینی خاک در میزان نیتـروژن خاک نقش دارند. در تغذیه با ازت نوع خاک و آب و هوا در مقدار کودهای ازته مهم میباشد. بیش از ۳۵۰ کیلوگرم کودهای ازته باعث تجمع ازت در برگ میشود.
استفاده نیتـروژن از زمـان جوانه زدن آغاز و در اوج مرحله رشد رویشی یعنی قبل از گلدهی و یا شروع سوخ دهـی بـه بیشترین مقدار خود میرسد. و از آن به بعد نیاز به نیتروژن کـاهش مـییابد. اگر از ۳۰ تا ۵۰ تن در هکتار کود دامی در هکتار استفاده شده باشد به شکل تقسیطی از کودهای ازته استفاده شود. در خاکهای رسی و لوم رسی سه نوبت و در خاکهای شنی تا شش نوبت استفاده گردد.
در زمانی که کود دامی مصرف نشود ۱۰ درصد کود ازته در زمان کشت ۱۰ درصد در شروع زمان دوبرگی و بقیه در ۳ تا ۵ نوبت مصرف شود. باید تا یک ماه قبل از رسیدن پیاز تمام کود ازته مصرف شود. مقدار کود ازته که همزمان با کاشت استفاده شده. در ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری سوخ و ۵ سانتیمتری زیر بذر استفاده شود. میتوان به شکل سرک یا کود آبیاری استفاده گردد. برای داشتن عملکرد در مراحل ابتدایی از اوره و سولفات آمونیوم و در مراحل بعدی نیترات آمونیوم قابل توصیه میباشد.
فسفر
بیشتر اوایل رشد برای توسعه رشد و افزایش ریشه گیاهان استفاده میشود. حد بحرانی فسفر قابل جذب در خاکهای دارای بافت متوسط تا سنگین برای عملکرد ۱۰۰ تن پیاز در هکتار در رطوبت کافی ۲۰ میلیگرم و در خاکهای سبک ۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم میباشد. اگر مقدار رس خاک از ۲۰ درصد کمتر باشد. مقدار ۲۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل، در رس بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مقدار ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل و در میزان رس بیش از ۳۰ درصد مقدار ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل توصیه گردد.
پتاسیم
این عنصر در تولید محصول با کیفیت اهمیت زیادی دارد.. حد بحرانی برای عملکرد حدود ۱۰۰ تن در هکتار پیاز و با رطوبت کافی در خاکهای با بافت متوسط تا سنگین ۲۵۰ میلی گرم بر کیلوگرم در خاکهای سبک بافتت، ۳۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم است. . حد بحرانی فسفر قابل جذب در خاکهای دارای بافت متوسط تا سنگین برای عملکرد ۱۰۰ تن پیاز در هکتار در رطوبت کافی ۲۰ میلی گرم و در خاکهای سبک ۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم است. اگر مقدار رس خاک از ۲۰ درصد کمتر باشد مقدار ۴٫۵ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم، در رس بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مقدار ۵ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم و در میزان رس بیش از ۴۰ درصد ۵٫۸ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم توصیه گردد.
جهت خرید کودهای سولفات پتاسیم کلیک کنید
کمبود عناصر غذایی در پیاز
کمبود نیتروژن
- نـازك، کوچـک و زرد شدن برگ ها
- برگ ها پیر، زرد مایل به سفید شده و از نـوك شـروع به خشک شدن کرده
کمبود فسفر
- اندازه پیاز را کاهش میدهد.
- می تواند رسیدگی پیازها را به عقب بیاندازد.
کمبود پتاسیم
- ابتدا برگ هاي پیر کمی زرد شده و با شدت یافتن کمبود، برگ هـا از قسمت نوك شروع به خشک شدن کرده و یا پژمرده شده و روي زمین می خوابنـد.
- پیازها کوچک باقی می ماند.
کمبود گوگرد
- طعم مخصوص پیاز وابسته به وجود این عنصر، در اثر کمبود طعم پیاز کیفیت پایینی دارد.
توصیه کوددهی و تغذیه پیاز
ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻮدي ﻧﯿﺘﺮوژن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﯿﺎز ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ۸۰ تا ۱۰۰ تن در هکتار
ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت |
ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺘﺮوژن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز (ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر) | ﮐﺮﺑﻦ آﻟﯽ ﺧﺎك (درﺻﺪ) |
در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ رﺷﺪ ﺳﺮك اول و دوم از ﮐﻮد اوره |
300-350 | ﮐﻤﺘﺮ از 0/5 |
(46درﺻﺪ ﻧﯿﺘﺮوژن) و در ﺳﺮﮐﻬﺎي ﺑﻌﺪي در ﺻﻮرت |
250-300 |
0/5 |
اﻣﮑﺎن و ﺗﺮﺟﯿﺤﺎً از ﻧﯿﺘﺮات آﻣﻮﻧﯿﻢ 34درﺻﺪ |
250-200 |
1 -1/5 |
170-200 |
ﺑﯿﺸﺘﺮ از 1/5 |
ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻮدي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﺮﻣﺼﺮف و ﮐﻢ ﻣﺼﺮف در زراﻋﺖ ﭘﯿﺎز
نوع کود |
میزان مصرف (ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر) |
اوره (تقسیطی) |
350
|
سوپر فسفات تریپل |
100
|
سولفات پتاسیم یا کلرور پتاسیم |
250
|
سولفات روي |
50
|
سولفات منگنز |
30
|
سولفات مس |
25
|
سولفات آهن |
100
|
اسید بوریک |
15 |
- مصرف کود نیتروژنه حتماً با تقسیط انجام گیرد. همچنین بهتر اسـت همـراه سـرك کود نیتروژنه از کلرور پتاسیم استفاده گردد.
- سولفات منگنز با غلظت 4در هزار در 2نوبت به فاصله سه هفته محلولپاشی گردد.
- در هنگام مصرف سولفات آهن، کاربرد حداقل 5تن در هکتار کود دامی در کنار 300کیلوگرم در هکتار گوگرد گرانوله ضروري است.
- کلرور پتاسیم در مناطق که داراي آب شور یا خاك شور است توصیه نمی شود.
منابع:
علیرضا توسلی، مجید بصیرت. راهنمای تغذیه گیاهی در پیاز. مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی. ۱۳۹۵.
https://www.haifa-group.com/crop-guide-onion-nutrient-requirements