بیماری نیوکاسل در طیور
تهیه مواد غذایی نقش مهمی در زندگی انسانها داشته. یکی از نیازهای ضروری تغذیه انسان، تأمین پروتئین حیوانی میباشد. گوشت طیور به عنوان یک منبع با ارزش پروتئینی، در سالهای اخیر در تغذیه انسان، در ایران و جهان مورد استفاده قرار میگیرد. در میان انواع گوشتها، گوشت مرغ اهمیت خاصی دارد. زیرا هم سریع تر تولید میشود و همچنین هزینه تولید آن نسبت به گوشت سایر دام ها کمتر میباشد. مرغ یا به طور کلی طیور حیواناتی حساس میباشند. آگاهی از مسائل بهداشتی و رعایت نمودن آنها در پرورش طیور بسیار اهمیت دارد. یکی از بیماری مهم طیور، نیوکاسل یک بیماری عفونی و واگیردار میباشد، که از یک نوع ویروس ایجاد میشود.
بیماری نیوکاسل
در بین بیماریهای عفونی، بیماری نیوکاسل، با توجه به سرایت بالا و همچنین گسـترش سـریع در بین ماکیان و ســایر گونه های پرندگان، یک بیماری ویروسی کشنده و تهدیدی جهانی برای صنعت طیور در سراسر جهان میباشد.این بیماری باعث عفونت دستگاه تنفسی می شود. مرغ، خروس، بوقلمون، اردک و سایر پرندگان نیز به این بیماری مبتلا می شوند. ویروس نیوکاسل در انسان نیز ایجاد بیماری خفیف نموده به طوری که باعث تورم ملتحمه چشم می گردد.
تاریخچه بیماری نیوکاسل
بیماری نیوکاسل برای اولین بار در سال ۱۹۲۶ در جاوه اندونزی و شهر نیوکاسل انگلستان گزارش شد. در انگلستان با قرنطینه و کشتار دسته جمعی طیور مبتلا و با نابودی طیور در معرض سرایت و نیز با ضدعفونی لانه های آلوده بیماری را کنترل کردند. در کشور ایران برای اولین بار در سـال ۱۳۲۹ ایـن بیماری به طور دقیق و آزمایشگاهی تشخیص داده شد. اولین کانون آلودگی از شهرستان تبریز گزارش شد.
عامل بیماری نیوکاسل
عامل این بیماری، ویروس پارامیکزو ویروس میباشد، که به خوبی در جنین تخم مرغ رشد و تکثیر می شود. شش هفته بعد از بین رفتن علائم کلینیکی بیماری، ویروس را در فضولات و اعضاء درونی نمیتوان یافت. خطر انتقال ویروس توسط لاشه کشتاری وجود داشته، و ترشحات و مخاط چشم طیور آلوده منشاء ویروس است. ویروس نیوکاسل نسبت به گرما فوق العاده حساس هست. پرندگان وحشی منبع آلودگی و انتشار ویروس هستند. و شاید ویروس قسمتی از سیر تکاملی خود را در بدن این نوع پرندگان وحشی بگذراند.
علایم بیماری در جوجه ها
- سرفه و خرخره کردن و گاهی صدای شبیه به سوت کشیدن.
- ناله کردن تنفس نامنظم و مشکل یا دهان باز.
- کر کردن و کم شدن تحرک،.
- از دست دادن اشتها.
- افزایش تشنگی در مراحل اولیه و فلج نسبی یا کامل.
- لرزش عضلات.
- تغییر جهت و چرخش و برگشت سر به پشت یا به زیر شکم.
- دور خود چرخیدن.
معلق زدن و مرگ و میر در این جوجه ها فوق العاده بالا میباشد و گاهی به صددرصد میرسد.
علائم اورژانسی بیماری نیوکاسل
اسهال آبکی سبز رنگ و بدبو، از دست دادن اشتها، ناراحتی گیجی و خواب آلودگی، خروج ترشحات از بینی، صدای ناله و خس خس، تورم سر و گردن، پیچ خوردگی سر و گردن به یک سمت بدن. همچنین بال های طیور مبتلا به بیماری آویزان شده و پاهای آنها بر روی زمین کشیده میشوند. از دیگر علائم این بیماری حرکت به دور خود، چینه دان پر و کشیده، تشنج، فلجی و در نهایت مرگ است. تخم هایی که طیور در این مرحله از بیماری تولید می کنند ، ناقل ویروس بیماری نیوکاسل بوده و ارزش جوجه کش ندارد.
بیماری نیوکاسل در بوقلمون ها و جوجه ها در اشکال خفیف، شدید و حاد بروز میکند. و با علائمی از قبیل فلجی، عطسه و سرفههای خشک همراه است.
راههای انتشار و انتقال بیماری
تلفات بسیار بالای بیماری نیوکاسل باعث شده است. تا به راههای شیوع آن توجه زیاد شود. انتقال بیماری به طور طبیعی از راه ترشحات، فضولات، امعاء و احشاء پرندگان آلوده و پرندگان وحشی و نیز تماس آنها با طیور سالم اتفاق بیفتد. دستگاه گوارش و تنفس پرندگان به طور طبیعی مرکز اصلی انتقال و حامل بیماری است. حمل و نقل مرغ های زنده به خصوص آنهایی که بیماری را پشت سر گذاشتهاند، میتواند یکی از عوامل انتقال بیماری از محلی به محل دیگر باشد و علاوه بر اینها، انتقال بیماری به وسیله کارگران، وسایل و ماشین آلاتی که با مرغداری در ارتباط هستند، نیز صورت میگیرد. همچنین ویروس بیماری از طریق هوا و آب آشامیدنی آلوده انتقال مییابد. تخم مرغ های حاصل از مرغهای مادر آلوده به بیماری ممکن است باعث انتقال بیماری به داخل ماشین جوجه کشی و محیط اطراف شود.
راههای پیشگیری و کنترل بیماری
مهمترین راه پیشگیری و مبارزه با این بیماری خطرناک، دور نگه داشتن طیور از ویروس عامل بیماری میباشد. در چنین شرایطی اجرای قرنطینه (جدا نگه داشتن طیور حساس) همراه با ، میتواند در کنترل بیماری مفید باشد.
طیور حساس طیوری میباشند، که پیش از این به بیماری نیوکاسل مبتلا نشدهاند و یا از تخم مادر مبتلا به این بیماری به وجود نیامده باشند. برای جلوگیری از ابتلا و گسترش بیماری نیوکاسل فقط رعایت اصول بهداشتی کافی نیست. علاوه بر آن باید با انجام واکسیناسیونهای لازم و به موقع، از مبتلا شدن به این بیماری جلوگیری شود. باید توجه کرد که درمان بیماری، در درجه آخر اهمیت دارد.
پیشگیری از طریق رعایت اصولی بهداشتی
۱- جوجه کشی:
- رعایت موارد زیر در جوجه کشی به طور کامل ضروری میباشد.
- تأسیسات جوجه کشی باید از آشیانهها، سالنهای پرورش و تأسیسات کشتارگاه دور و مجزا باشد.
- آشیانه های پرورش جوجه باید از بقیه آشیانهها کامل جدا باشد.
- جدا کردن کارگران قسمت جوجه کشی از سایر بخش ها.
- سالن های پرورش مرغ باید پیش از ریختن جوجه، شستشو و ضدعفونی گردد.
- باید از مواد ضدعفونی کننده و آهک در جلوی سالن های پرورش و حتی الامکان در گذرگاه های مزرعه استفاده شود.
۲- آشیانه های پرورش طیور
- پرورش مرغهای جوان باید در محلی کاملاً جدا، دور از آشیانه مرغ های مسن و در محیطی کاملاً بهداشتی انجام شود.
- قبل از ورود هر گونه وسیله نقلیه باید ضدعفونی گردد.
- طیور مرده با رعایت اصول بهداشتی سوزانده شوند.
۳- کشتارگاه ، کارخانه تولید فرآورده های طیور و بسته بندی
مبارزه و پیشگیری با واکسیناسیون
یکی از مؤثرترین راههای پیشگیری و مبارزه با شیوع بیماری نیوکاسل، استفاده از واکسن مخصوص میباشد برای ایمن نمودن طیور در مقابل این بیماری از راه واکسیناسیون، دستور یا برنامه یکسانی وجود ندارد، بلکه در مناطق مختلف با روشهای خاصی انجام میشود.
برنامه واکسیناسیون جوجه ها باید با توجه به نوع آب و هوای منطقه، نوع واکسن و دستور دامپزشک انجام شود.
واکسن نیوکاسل در ایران به چهار طریق قطره چشمی، آشامیدنی، اسپری و تزریقی استفاده میشوند.
برای اینکه واکسیناسیون بر علیه بیماری نیوکاسل مؤثر و دارای نتیجه مطلوب باشد، باید نکات زیر رعایت شود:
- سعی شود طیور همسن همزمان واکسینه شوند.
- فاصله بین دو واکسیناسیون حداقل یک هفته هست.
- واکسن دارای تاریخ تولید و انقضا باشد. (در دمای یخچال های معمولی نگهداری شود. هنگام حمل و نقل در ظروف سر بسته محتوی یخ باشد.)
- ظروف محتوی واکسن نباید در معرض مستقیم نور آفتاب قرار داشته باشد.
- ظروفی که در آنها واکسن می ریزند نباید ۳ تا ۴ روز قبل از آن به مواد ضدعفونی کننده آغشته شده باشند.
- برای رقیق نمودن واکسن از آب های کلردار و ضدعفونی استفاده شود.
- پرندگان سالم واکسیناسیون شوند.
- بلافاصله بعد از واکسناسیون به مدت ۴۸-۲۴ ساعت در منبع آب آنتی بیوتیک اضافه گردد. و دمای سالن را بین ۲ تا ۳ درجه سانتی گراد بالا برده شود.
- واکسن آماده شده را حداکثر در ظروف به مدت ۱-۲ ساعت باید استفاده گردد.
منابع:
اوستا صدرزاده، سید علی غفوری، فرشاد زین العابدین طهرانی، علیرضا باهنر ،شهره عالیان سماک خواه، ، محمدحسین فلاح مهرآبادی. رخداد بیماری نیوکاسل در مزارع طیور گوشتی کشور طی سالهای۱۳۹۲- ۱۳۹۳. بخش بیماریهای ویروسی طیور، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران. دی ماه ۱۳۹۷.
اسماعیلی، محمداسماعیل. روش نوین مرغداری. چاپ هشتم. تهران: نشر امروز.۱۳۶۹.
اوحدی نیا، حسن. بیماری نیوکاسل. چاپ اول. انتشارات علم و قلم.۱۳۹۷.
بی نام، چگونه مرغان، مرغ میری نگیرند. مجله جهاد روستا. سال بیست و سوم، شماره ۴۱۸.۱۳۸۱.
پوررضا، جواد. اصول علمی و عملی پرورش طیور. چاپ اول انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان.۱۳۷۰.
نیلی، حسن. بیماری نیوکاسل: گذشته، حال و آینده آن در ایران. ماهنامه خبری، تحلیلی و آموزشی مزرعه، شماره هفده. ۱۳۷۷.
https://en.wikipedia.org/wiki/Virulent_Newcastle_disease