یکی از آفات مهم مرکبات
آفت جوانه خوار مرکبات یکی از آفات مهم درختان میوه ی دانه دار در ایران و جهان می‌باشد. که این حشره با نام های برگ لوله کننده فندق، برگ لوله کننده اروپایی و شب‌پره پیچاننده برگ رز معروف است. این حشره با تغذیه از جوانه، شکوفه، گل و میوه ها موجب ریزش، بدشکلی، کوچکی و کاهش کیفیت و کمیت میوه می‌شود. خسارت ناشی از تغذیه لارو در تراکم بالای آفت، ۸۰ درصد تخمین زده شده است.که باعث کاهش عملکرد محصول آن سال می شود.
خسارت شدید این آفت روی درختان مرکبات در بعضی مناطق نواحی ساحلی ساری، نکا، جویبار و بابلسر در سال های اخیر، دیده شده.که نشان دهنده ای این است، که این حشره یک تهدید جدی برای باغات به حساب می آید.
اگر باغدار در زمان مناسب و مقرر با آفت مبارزه نکند. علاوه بر از بین رفتن کامل جوانه های بهاره، شکوفه های گل و میوه آن سال و در کل کاهش عملکرد، عواقب آن در سال بعد هم مشاهده می‌شود.
تاریخچه
جوانه خوار مرکبات اولین بار در سال ۱۹۰۱ از ترکیه گزارش شد. این شب پره از بخش های مختلفی از اروپا شامل ایتالیا، آلبانی، اسپانیا، هلند، آلمان، اوکراین، روسیه و بخش هایی از قاره آمریکا شامل کانادا و ایالات متحده نیز گزارش گردید.
اولین گزارش از این آفت در استان مازندران در اوایل دهه هشتاد بود.
میزبان جوانه خوار مرکبات
حشره ای همه چیزخوار با دامنه میزبانی وسیع می‌باشد. که از سیب، گلابی، انار، رز، قره قاط، فندق، برگ نو، زغال اخته، تمشک، بلوبری، بلوط، انگور سیاه، نعناع و برخی گیاهان زراعی و زینتی تغذیه می کند. تغذیه و فعالیت این حشره روی مرکبات معدود به کشورهای یونان، ایتالیا و ایران می‌باشد.
مشخصات آفت
تخم
در دسته های چندتایی، به صورت پولک نقره ای که بسیار شبیه فلس ماهی می‌باشد. روی تنه درخت دیده می‌شود.
لارو
عموما به رنگ سبز روشن با سر و پشت سینه قهوه ای است. طول بدن لارو در زمان حداکثر رشد حدود ۱۸ میلی متر می باشد.
شفیره
به رنگ قهوه ای، ک در داخل برگ های به هم چسبیده با تارهای سفید لبریشمی تشکیل می شود. انتهای شفیره دارای چندین تار موی کوتاه است.
حشره کامل
شب پره ای به رنگ قهوه ای روشن با لکه های قرمز- قهوه ای روی بال های جلویی، عرض بدن بال های باز حدود ۲۰ تا ۲۵ میلی متر می باشد.
زیست شناسی جوانه خوار مرکبات
این آفت (Archips rosanus) از ابتدای تابستان تا پایان زمستان به صورت توده هاي تخم روی تنه های اصلی و سرشاخه های فرعی درختان سپري می شود. لاروها به محض خروج از تخم خود را به جوانه های تازه ظاهر شده می رسانند و شروع به تغذیه می کنند.
لاروها با تنیدن تار، منجر به لوله شدن برگ های جوان و شکوفه های گل هم می شود و لانه لاروی درست می کند.لاروها پس از رشد کامل، در داخل لانه لاروی خود تبدیل به شفیره می‌شود.
این حشره داری ۵ سن لاروی می‌باشد. که طول مرحله لاروی ۸-۶ هفته بودهو حشرات کامل ۴- ۲ هفته زنده می مانند. در شرایط صحرایی طول مراحل لاروی ۳۱ تا ۵۳ روز، شفیرگی ۱۰ تا ۲۴ روز و دوره پرواز ۳۰ تا ۵۳ روز می باشد. از میان سنین لاروی سن ۵ لاروی طولانی ترین زمان رشد و نمو و سن لاروی سوم کوتاه ترین زمان را دارد.
حشرات کامل در مناطق آلوده مانند مازندران از اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد مشاهده می‌شوند. که بر روی تنه درختان چند ساله تخم ریزی می کنند. علاقه ای به تخم ریزی روی درختان جوان و نهال ها ندارند. به همین علت آلودگی روی این درختان بسیار کم می‌باشد. این آفت یک نسل در سال دارد.
خسارت
تخم های زمستان گذران شب پره همزمان با رشد جوانه های مرکبات در ابتدای بهار، تفریخ شده و از جوانه های تازه تغذیه می کنند. لاروها با استفاده از ترشحات بزاقی برگچه های تازه جوانه را به هم می چسبانند و محفظه لاروی برای خود در انتهای جوانه درست می کنند.در زمان فعالیت، لارو از محفظه لاروی خارج می شود و تغذیه می کند و سپس به آن بر می گردد.
اولین نشانه های خسارت روی جوانه هایی که روی تنه مرکبات که در مجاورت دسته تخم ها قرار دارند، مشاهده شده و سپس با افزایش تعداد لاروها، به جوانه های روی سرشاخه حمله می کنند. که باعث پیج خوردگی برگ می شود.
خسارت جوانه خوار مرکبات روی غنچه، شکوفه و میوه چه مرکبات بسیار جدی و مهم است. لارو با استفاده از تارهای ابرایشمی شکوفه ها را به هم می چسباند، که سبب پوسیدگی شدید شکوفه و میوه چه می شود. در صورت تاخیر در مبارزه و مدیریت این آفت، خسارت وارد شده شدید و کاملا اقتصادی می‌باشد.
مدیریت و مبارزه با شب پره جوانه خوار مرکبات
- اواخر اسفند و اوایل فروردین با بازدید دقیق درختان مرکبات زمان خروج لارو تعیین شود.( پایش آفت)
- از بین بردن دسته های تخم از روی تنه درختان با استفاده از فرچه پلاستیکی و گونی در فصول تابستان، پاییز و زمستان توصیه می‌گردد. این روش هزینه بر می باشد، ولی خیلی موثر است.
- همزمان با مبارزه عمومی زمستان علیه آفات مرکبات ( روغن پاشی زمستانه)، تنه های درختان مرکبات با دقت با روغن امولسیون شونده ( روغن ولک) ۱/۵ درصد تا ۲ درصد کاملا روغن پاشی شود.
- استفاده از ترکیبات بیولوژیک ( باسیلوس تورینجینسیس) در زمان خروج لارو و قبل از تشکیل لانه لاروی توصیه می گردد. که این ترکبیات بسیار موثر می باشد.
- بهترین زمان برای مبارزه شیمیایی مرحله لاروی، لارو سن یک و قبل از تشکیل خانه لاروی می باشد.که اغلب اواسط فروردین است. و به مدت ۳ هفته ادامه می یابد
- با توجه با وجود دسته تخم روی تنه و شاخه های قطور، سمپاشی باید با دقت لازم انجام گردد. حشره کش آبامکتین ( ۰/۵ در هزار) تاثیر خوبی روی این آفت دارد.
منبع
دکتر شعبانعلی مافی پاشاکلائی ؛ دکتر حسن براری. مدیریت کنترل تلفیقی جوانه خوار مرکبات(Archips rosanus)در باغات آلوده‌ی استان مازندران. مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی استان مازندران. ۱۳۹۹.
https://en.wikipedia.org/wiki/Archips_rosana
http://lepiforum.org/wiki/page/Archips_Rosana
