همه چی در مورد گیاه کاسنی

کاسنی با نام علمی Cichorium intybus گیاهی علفی، خودرو و چندساله، به ارتفاع ۰/۵ تا  ۱/۵ متر ولی اگر پرورش یابد از دو متر نیز تجاوز می‌کند، دارای گل های زیبا و آبی رنگ می‌باشد.

گیاه کاسنی

ریشه

مخروطی شکل به رنگ قهوه ای هست، ولی اگر قطع شود، رنگ مایل به سفید آشکار می شود. در داخل ریشه آن، شیرابه‌ای شیری رنگ جریان دارد.

ساقه

باریک، استوانه ای و دارای انشعابات کم و منحصرا در قسمت انتهایی ساقه، شاخه هایی با حالت فاصله دار  از محور اصلی در گیاه دیده می‌شود.

برگ

متناوب و پوشیده از تارهای فراوان در اطراف رگبرگ هست . شکل ظاهری برگ‌های قاعده ساقه آن با بقیه فرق دارد، مانند آنکه در قاعده ساقه، برگ‌ها عموماُ دراز، منقسم به قطعات عمیق دندانه دار و منتهی به یک قسمت انتهایی مثلث شکل اهستند. هر قدر به رأس ساقه نزدیک گردیم، برگ‌ها کوچک‌تر می شوند و کناره تقریباُ ساده و وضع ساقه آغوش پیدا می کنند و برگ‌های پایینی ساقه بریده، بریده و برگ‌های بالایی آن ساده هست. برگ این گیاه دارای گلوکوزید تلخی به نام شیکورین یا سیکورین است.

گل

گل‌های مجتمع آبی، ندرتاُ صورتی یا متمایل به سفید هستند. گل‌ها در مقابل تابش نور خورشید، حالت شکفته و باز شده به‌خود می‌گیرند. در حالی که هنگام غروب آفتاب یا موقع شب، یا در هوای مه آلود و یا بارانی، گل‌ها بهم نزدیک می شوند. و آن ها را بصورت تا شکفته جلوه می دهند.

بذر

 فندقه چهار وجهی، خاکستری، نسبتاُ مسطح و منتهی به مجموعه ای از فلس‌های بسیار کوچک می‌باشد.

انواع کاسنی

دو نوع کاسنی مورد کاشت می‌باشد:

• کاسنی فری یا شیکوریوم اندیوم که برگ باز شده آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دیگری شیکوریوم انتیبوس یا کاسنی تلخ که سبزی سالادی معروف به آندیو را تولید می‌کند.

نوع اول دارای برگ‌های تقریبا گرد با بریدگی‌هایی در کناره برگ می‌باشد. و در نوع دوم یا کاسنی تلخ برگ‌ها کشیده و رنگ آن تیره و فاقد بریدگی است. ریشه این گیاه به عنوان سبزی مصرفی ندارد و فقط برگ‌های آن به عنوان سبزی سالادی استفاده می‌شود..

پراکنش جغرافیایی گیاه کاسنی

کاسنی در نواحی مختلف به صورت یکساله، دوساله یا چند ساله میروید در زمین‌های نسبتاُ مرطوب کناره جاده‌ها ، اماکن بایر و دامنه های کم ارتفاع می‌روید.

پراکنش در جهان: در دامنه های کم ارتفاع غالب نواحی اروپا تا سوئد ، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا به حالت خودرو و در آمریکای شمالی به حالت نیمه وحشی می روید

پراکنش در ایران : کاسنی دارای پراکنش وسیعی است و تقریبا در اغلب مناطق ایران می روید چنانکه در دامنه های کم ارتفاع البرز ، راه قزوین به رشت ، اطراف رودبار ، تهران – کرج ، اطراف تهران ، آذربایجان ، گیلان ، فارس ، بلوچستان ، آبادان و مناطق کوهستانی خراسان می روید.

شرایط محیطی مناسب برای رشد کاسنی

کاسنی در انواع اقلیم‌ها بخصوص در مناطق معتدله می روید، معمولا در اراضی و زمین های  بایر در قسمت‌های سایه مرطوب و کم نور رشد می کند. کاسنی به خاک‌های غنی ، خوب زهکشی شده ، خنثی تا قلیایی ( با پی اچ متوسط ) و نور خورشید نیاز داشته.

خاک

 بهترین و مناسب ترین زمین برای این گیاه خاک‌های لیمونی (سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی) می باشد. در خاک های هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می گردد.

نور

 گیاه کاسنی نیاز کمی به نور خورشید دارد و در زمین های نسبتا مرطوب و کم نور می روید.

دما

کاسنی محصول آب و هوای خنک و فصل نسبتا سرد می‌باشد. و به سرما و یخ بندان مقاوم است.گرمای شدید نواحی گرمسیر باعث زود بذر دادن آن می شود.

آبیاری

 آبیاری گیاه باید بطور منظم انجام شود. در سه هفته اول کاشت، حداقل یک بار در روز آبیاری شود. تعداد دفعات آبیاری را می توان به دو بار در هفته کاهش داد.

کوددهی

 استفاده از کودهای حاوی عناصر ازت، فسفر و پتاسیم برای رشد بهتر گیاه مفید می‌باشد.

آفات و بیماری های کاسنی

از مهمترین آفات گیاه پروانه آلو (Platyptillia Cardnidactyla)، سفیدک حقیقی، شته ها مثل Aphis Faba، شته سبز هلو می‌توان ذکر کرد.

نحوه تکثیر گیاه کاسنی

کاسنی به وسیله ی بذر در بهار یا پاییز تکثیر می شود.

کاشت گیاه کاسنی

بذر کاسنی به مدت ۵ تا ۶ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند. کاشت دانه در زمین ممکن است با دست یا ماشین های مخصوص به صورت خطی انجام شود پس از پراکنده کردن دانه در زمین با غلتک زدن ملایم روی دانه را با یک قشر نازک خاک پوشیده باید شود.  بذر را می توان در خزانه و یا در محل اصلی کاشت. اگر بذر را در خزانه کشت شده، پس از آنکه نهال دارای چهار برگ شد. به محل اصلی منتقل شود. هر گاه بذر در محل اصلی کشت شود، پس از سبز شدن باید بوته ها را تنک کرد تا فاصله بین بوته ها روی خط۱۵  تا ۲۰ سانتی متر باشد.

دانه گیاه را در اوایل اردیبهشت می کارند. معمولاُ بذر را قبل از کاشت چند ساعت باید در آب خیس شود، و بعد می کارند. فاصله بوته ها  از هر طرف ۲۵ سانتی متر ، تراکم ۱۲-٨  بوته در هر متر مربع با فواصل  ردیف‌های کاشت  ۵۰-۶۰ مناسب می‌باشد.  برای کاشت هر هکتار ۵ کیلوگرم بذر لازم است . بذرها بعد از ۲-۱ هفته جوانه می زنند.

داشت کاسنی

پس از رشد و پیدایش گیاه جوان هنگامی که ساقه آن ها به ارتفاع چند سانتی متر رسید و یا در امتداد و خطوط شیارها بخوبی مشاهده شد. اقدام به زدن کج بیل می شود. و سپس علف های هرز را از زمین خارج می سازند و بعلاوه پس از گذشت ۱۱ تا ۲۰ روز اعمال فوق را به منظور اصلاح زمین مجدداً انجام می شود.

برداشت کاسنی

از برگ آن در تیر و مرداد می توان استفاده شود. و ریشه آن را در مهر و آبان می توان برداشت نمود. برای تولید دانه پس از بیرون آوردن ریشه های آن تعدادی از ریشه که رشد کافی نموده. و قوی سالم باشند برای تولید انتخاب و بی درنگ مجدداُ در زمینی که قبلا تهیه و آماده و کود دهی شده کاشته . و این پایه ها در بهار رشد کرده و در پاییز سال بعد به دانه می‌نشیند و می‌توان محصول دانه ی آن را برداشت کرد.

کاسنی در زمین‌های بایر و کنار جاده های می روید و اگر آن را به طور پرورشی و با مراقبت کاشته می‌شود، ریشه‌ی آن خیلی ضخیم و کلفت شده، که آن را کاسنی قهوه ای می نامند .

برگ کاسنی را باید به موقع از ساقه جدا کرد که گیاه کاملاُ رسیده باشد. زیرا در غیر این صورت به نمو ریشه زیان می رساند. در موقع خارج کردن ریشه کاسنی از زمین باید به این نکته توجه داشت، که ریشه‌ها در آخر سال اول، از زمین خارج شود. زیرا در غیر این صورت اگر دیرتر بدست آید، حالت گوشتدار بودن آن از دست می رود و سخت و چوبی و غیر قابل استفاده می‌شوند.

زمان برداشت

 برداشت این گیاه مانند یونجه با داس یا وسایل مجهزتری صورت می‌گیرد. طول ریشه به ۴۵ تا ۵۰ سانتی متر می‌رسد. برای خارج کردن آنها مهارت و ابزار مخصوص لازم هست. این گیاه را سه بار در سال می توان برداشت کرد. برداشت اول اگر کشت در اسفند ماه صورت گرفته باشد در اوایل تابستان، چین دوم در اواسط تابستان و چین سوم در اواخر مهر ماه انجام میشود.

اجزای مورد استفاده کاسنی

ریشه، برگ، دانه، گل و تقریبا تمامی اعضای کاسنی مورد استفاده قرار می گیرد.

مقدار و طرز استفاده گیاه دارویی کاسنی

گل کاسنی : طریقه مصرف از گل کاسنی این است که به نسبت ۲۰تا ٣۰گرم گل کاسنی را در یک لیتر آب دم کرده مقداری از آن را به بیمار می دهیم.

برگ کاسنی : له کرده برگ تازه کاسنی برای درمان خارشها و تحریکات پوستی کاربرد دارد .

• تا ۱۵ گرم برگ با یک لیتر آب جوش دم کرده و صاف نمایید و برای تقویت معده و ناراحتی های کبد یک فنجان قبل از غذا مصرف شود.

عرق کاسنی

• عرق کاسنی اثرش از آب ( شیره ) کاسنی کمتر و ضعیف تر می‌باشد ، اثرش از خود کاسنی کمتر ولی آسان تر است و به مقدار یک لیوان با کمی قند مصرف می شود .

آب کاسنی

• خوردن آب کاسنی با سکنجبین اثر تب بر داشته و برای درمان تب‌های کهنه تجویز می گردد.
• شستشوی چشم با آب کاسنی تورم را بهبود می دهد .

مخلوط برگ ، ریشه و تخم

• برای درمان مسمومیت‌ها ، ورم مفاصل ، ورم طحال ، اختلاط خونی استفاده می گردد.

برگ و ریشه کاسنی

• تقویـت بنیه و تصفیه خون به ویژه در بیماریهای عفونی استفاده می شود. از آن به عنوان اشتها آور ، درمان قولنج های کبدی، زردی ، نارسایی اعمال کبد و هیستری ، وجود خون در ادرار ، اختلاط وزنی ، تب های نوبه ، بیماری های مزمن پوستی در حالات خفیف و در دفع رسوبات ادراری ، عفونت مجاری ادرار ، کم خونی، درمان نقرس، روماتیسم.

ریشه و ریزم

• ریشه کاسنی اثر قاطع در رفع ورم التهابی لثه دندان و در مواردی که با خونریزی همراه است مؤثر می‌باشد.

خواص گیاه کاسنی

دانشمندان علم گیاه شناسی برای این گیاه خواص و آثار زیر را گفته اند:

• به بیماران کبدی کمک می کند.
• مسکن عطش و حرارت درونی می‌باشد. کاسنی در درمان التهابات معده و پاک کردن مجاری ادراری، مؤثر هست
• اگر آب پخته کاسنی را با سکنجبین میل کنید بهترین داروی تب های طولانی و مداوم می‌باشد.
• مالیدن آب کاسنی به محل های خارش بدن بسیار مفید است.
• ریشه کاسنی در باز کردن و روان شدن اخلاط بسیار مؤثر می‌باشد.
• ریشه کاسنی، مجاری گوارشی را پاک می کند و بهترین تصفیه کننده خون هست. ریشه کاسنی در از بین بردن ورم احشا خیلی مؤثر می‌باشد.
• ریشه کاسنی برای تقویت معده، زیاد کردن ادرار و رفع درد مفاصل و ضد یرقان مفید می‌باشد.
• عرق کاسنی که از گیاه تازه کاسنی گرفته شده باشد برای خنکی استفاده می‌شود..
• برگ های کاسنی دارای املاح پتاس است و جوشانده آن برای تصفیه خون، تقویت معده و اعضا استفاده می‌شود.
• انواع مختلف دارد که ریشه و برگ های آن در پزشکی، در بهبود تب ها، یرقان (زردی) و انسداد مجاری صفراوی مفید است.
• تمام قسمت های کاسنی مخصوصاً ریشه و برگ آن، محرک صفرا هست. و به عمل هضم کمک می کند و اثر آن در نارسایی های کبدی، قولنج های کبدی و ناراحتی های صفراوی بارز است.
• کاسنی در ازدیاد نطفه و زیبایی چهره کودک تازه متولد مفید است.
• کاسنی انسان را از ابتلا به قولنج نگه می دارد.
• کاسنی، توان و نیروهای بدنی را تجدید می کند. کاسنی در ضعف اعصاب، ضعف چشم و فشار خون مفید می‌باشد.
• کاسنی، قلب، کلیه، کبد را فعال و با نشاط می کند.
• برگ کاسنی، دارای مقداری ویتامین«ث» است و لذا در حفظ جوانی مؤثر است. برگ کاسنی، زهر طحال را از بین برده، و کیسه صفرا، یرقان و دردهای معده و کبدی را معالجه می کند.

طبع گیاه کاسنی

کاسنی دارای طبع سرد و تر می‌باشد.

موارد منع مصرف کاسنی

• زیاده روی در مصرف کاسنی سبب مسمومیت می شود.
• مبتلایان به حصبه باید در مصرف کاسنی احتیاط کنند.
• مصرف کاسنی در زمان سرفه مضر هست.

منبع:

آئینه چی ، یعقوب . ۱۳۶۵ .مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ، انتشارات دانشگاه تهران صفحه۱۰۱۵

جاوید تاش ، ایرج . ۱۳۷۵ ، بررسی و تحقیق پیرامون کاشت کاسنی ، انتشارات جنگلها و مراتع صفحه ۶

رجحان  ،  م ، ۱۳۶۲. شفا با داروهای گیاهی ، انتشارات خیام . صفحه ۱۸۷

قهرمان ، ا ، کروموفیت های ایران  ( سیستماتیک گیاهی ) ، جلد سوم ، مرکز نشر دانشگاهی ، تهران .

کروگر ، آنا ،۱۳۷۹ . جادوی سبز و خواص دارویی و قدرت آنها ، ترجمه عبادی ، علی محمد و آزیتا عبادی ، انتشارات فاران.

https://en.wikipedia.org/wiki/Chicory