اسطوخودوس (Lavender) گیاهی چند ساله و بوته‌ای است که جزو یکی از گیاهان دارویی به شمار می‌آید و علاوه بر خواص بسیاری که در طب سنتی دارد، عطر و رایحه‌ی قوی داشته و همچنین به دلیل داشتن گل‌های بنفش رنگ زیبا حشرات گرده افشان را به خوبی به درون باغ جذب می‌کند. کاشت گیاه اسطوخودوس در باغ و مزرعه و فضای باز گزینه بسیار مناسبی است و برای این کار می‌توانید این گیاه را از طریق بذر یا قلمه بکارید.
فهرست مطالب
زمان کاشت اسطوخودوس
همانطور که اشاره شد اسطوخودوس از دو طریق کاشت بذری و قلمه قابل تکثیر است که برای هر یک از این روش‌ها زمان خاصی جود دارد.
در کشت قلمه بهتر است این کار را در پاییز و معمولا بین آبان تا آذر ماه انجام دهید.
ارقام مختلف اسطوخودوس
این گیاه ارقام مختلفی داشته که براساس هر منطقه می‌توانید یک گونه مناسب را برای کاشت در اقلیم خود انتخاب کنید.
- اسطوخودوس اسپانیایی و فرانسوی که این گونه‌ها در برابر سرمای زمستان مقاوم‌تر هستند.
- اسطوخودوس انگلیسی که در یک سال دوبار گل می‌دهد و گل‌های آن بنفش متمایل به آبی هستند.
- اسطوخودوس لاواندین که ترکیبی از اسطوخودوس انگلیسی و پرتغالی بوده، که این گیاه یک بار در سال و آن هم در اواخر تابستان گل می‌دهد و از نظر اندازه نسبت به اسطوخودوس انگلیسی بزرگ‌تر بوده، همچنین در برابر گرما و رطوبت بسیار مقاوم است.
شرایط لازم برای کاشت
نور: اسطوخودوس برای رشد کردن به نور کامل آفتاب نیاز دارد به گونه‌ای که روزانه دریافت 8 ساعت نور برای این گیاه الزامی است.
بستر کشت: بستر کشت مناسب برای تکثیر اسطوخودوس باید حتما زهکشی خوبی را برای گیاه فراهم کند و حاوی مواد لازم برای رشد آن باشد. در نظر داشته باشید خاک خنثی تا اندکی قلیایی عملکرد این گیاه را بالا می‌برد.
دما: برای پرورش اسطوخودوس دمایی بین 18 تا 25 درجه سانتی گراد لازم است.
آبیاری: بهترین زمان برای آبیاری وقتی است که خاک سطح گلدان خشک شده است، در این حین بهتر است اقدام به آبیاری نمایید. از دادن آب اضافه خود داری کنید زیرا ممکن است رطوبت بالا سبب بروز بیماری‌های قارچی مربوط به ریشه گردد.
کاشت اسطوخودوس
اسطوخودوس همانطور که گفته شد از طریق بذر و همچنین با استفاده از قلمه تکثیر می‌شود که هر کدام از این دو روش مزیت خاص خود را دارند. به عنوان مثال در کاشت بذری شما می‌توانید تعداد زیادی گیاه را به طور همزمان پرورش دهید که از لحاظ سن و ویژگی یکسان باشند. در ادامه به طور کامل مراحل انجام هر یک از این روش‌ها برای شما بیان خواهد شد.
تکثیر از طریق بذر
- در مرحله اول باید یک بذر مرغوب اسطوخودوس را تهیه کنید که قوه نامیه و خلوص بالایی داشته باشد و مناسب با منطقه شما باشد.
- در مرحله بعد بستر کشت مناسبی را باید آماده کنید که برای این کار بهتر است از بستر کشت حاوی کوکوپیت، پیت ماس و پرلیت استفاده کنید.
- بستر کشت را در گلدانی با عمق متوسط منتقل کنید که زهکشی مناسبی داشته باشد.
- در ادامه بستر کشت را نمدار کنید و بذرها را بر روی سطح بستر کشت بریزید و روی آن را با مقداری از همان بستر کشت بپوشانید.
- سپس گلدان را در یک محیط با نور و دمای مناسب قرار دهید.
- پس از گذشت تقریبا سه ماه بذرها به گیاهان قابل انتقال تبدیل می‌شوند و در این زمان می‌تواید آنها را به محل اصلی کشت منتقل کنید.
تکثیر از طریق قلمه
در این مرحله باید از یک گیاه سالم قلمه تهیه نمایید که برای این کار بهتر است قلمه‌ها را از قسمتی که گل ندارد و شامل ساقه چوبی بوده و بخش بالایی آن دارای برگ‌های سبز و جوان است استفاده کنید. پس از جدا کردن قلمه‌ها آنها را درون گلدان‌هایی تقریبا عمیق با بستر کشت مناسب (خاک باغچه، پرلیت و ماسه) به صورت افقی قرار دهید به طوری که تقریبا یک سوم آن درون خاک قرار بگیرد. در مرحله بعدی گلدان را آب دهید و آن را در یک مکان گرم با نور مناسب قرار دهید تا ریشه دار شوند. پس از اینکه قلمه‌ها ریشه تولید کردند می‌تواید آنها را به باغ یا باغچه خود منتقل کنید.
سعی کنید در زمستان گلدان را در محیط بیرون از خانه قرار ندهید زیرا قلمه اسطوخودوس نسبت به سرما حساس است.
هرس کردن اسطوخودوس
اسطوخودوس یک گیاه بوته‌ای است و شاخ و برگ زیادی را ایجاد می‌کند به همین دلیل انجام هرس بر روی این گیاه به منظور فرم دهی و رشد بهتر و بیشتر یکی از اقدامات مهم است. باید با توجه به شرایط آب و هوایی هر منطقه هرس را در زمان مناسب به خودش انجام دهید.
- در مناطقی با آب و هوای گرم؛ در فصل پاییز انواع هرس‌هایی را که می‌خواهید می‌توانید انجام دهید.
- در منطقی با آب و هوای سرد؛ در فصل بهار بعد از سبز شدن برگ‌های پایینی گیاه می‌توانید هرس را انجام دهید. برای این کار یک سوم قسمت بالایی را هرس کنید و ساقه‌های اصلی و چوبی را حفظ کنید.
نکات قابل توجه برای برداشت اسطوخودوس
- برداشت اسطوخودوس را اول صبح انجام دهید، زیرا در این زمان روغن اسطوخودوس غلیظ‌تر است.
- هنگامی که نیمی از جوانه‌های گل اسطوخودوس باز شده‌اند برداشت آنها را انجام دهید.
- هنگام برداشت ساقه‌های اسطوخودوس را به صورت دسته‌ای می‌توانید کنار هم قرار دهید.
- دسته‌های ایجاد شده را در یک مکان سربسته، با هوای خنک و ترجیحا تاریک آویزان کنید.
- پس از گذشت چند هفته گل‌ها کاملا خشک شده و به راحتی می‌توانید آنها را از ساقه جدا کنید.
آفات و بیماری‌های اسطوخودوس
گیاه اسطوخودوس یه دلیل بوی تندی که دارد آفت خاصی نداشته و از این حیث دیگر نیاز به استفاده از آفت کش‌های مختلف وجود ندارد. اما از لحاظ بیماری‌های گیاهی باید ذکر شود که ممکن است برخی بیماری‌های قارچی در شرایط آب و هوای مرطوب برای این گیاه مشکل ایجاد کنند. به طور مثال بیماری پوسیدگی ریشه به دنبال آبیاری بیش از حد در گیاه اسطوخودوس ایجاد می‌گردد که زرد شدن برگ‌ها از علائم این بیماری است.
مناطق کاشت اسطوخودوس در ایران
در ایران گیاه اسطوخودوس را به منظور دارویی، فضای سبز، تهیه روغن و همچنین اسانس و عصاره در مناطق مختلفی کشت می‌کنند. از آنجایی که اسطوخودوس گیاهی است مخصوص مناطق معتدل و مدیترانه‌ای، انتظار می‌رود در مناطقی با این شرایط آب و هوای رشد قابل توجهی را داشته باشد. با این حال امروزه این گیاه را می‌توان در بیشتر نقاط ایران کاشت و آن را به طور عمده تولید کرد. ولی در کل کاشت این گیاه دارویی و زینتی بیشتر در شهرهایی مانند تهران، کرج، اصفهان، فارس، خراسان و اراک مرسوم است.