آفت شپشک سان ژوزه
شپشک سان ژوزه Diaspidiotus pernicious یا Quadraspidiotus perniciosushاین آفت سپردار از آفات قرنطینه بوده است. که به تعداد ریادی از درختان میوه از جمله: درختان دانه دار، هسته دار، غیر مثمر و زینتی و گیاهان دیگر خسارت میزند.
به نظر می رسد، شپشک سان ژوزه (San jose scale) بیشتر در نواحی معتدل و مرطوب شدت داشته باشد. اگر چه گفته شده است، طغیان این آفت در نواحی گرم و خشک شدیدتر میباشد. در امریکا و بعضی از کشورهای اروپایی این آفت یکی از خطرناکترین حشرات زیان آور درختان میوه محسوب میشود. در این مناطق این آفت در روی درختان سیب، گلابی، به، هلو، گوجه، زردآلو، گیلاس، انگور فرنگی و عده زیادی از درختان جنگلی ایجاد خسارت میکند.
تاریخچه شپشک سان ژوزه
این شپشک در ایران توسط کوثری در سال ۱۳۲۴ در کرج از روی گیاه Rhamnus dahurica و سپس در گیلان از روی گوجه گزارش شد. در سال ۱۳۴۰ فرحبخش این شپشک را از روی گوجه، آلبالو، زردآلو، گیلاس، هلو گزارش کرد. که در نواحی گیلان و مازندران روی درختان آلو، گوجه، هلو و عده ای از درختان غیر مثمره دیده شده است.. سپس دامنه انتشار این آفت گسترش یافت.
شپشک سان ژوزه
حشره ماده
سپر ماده گرد، کمی برجسته و گاهی هم خیلی مسطح و به رنگ خاکستری تیره است. بدن ماده گلابی شکل و گاهی گلابی شکل پهن می باشد
حشره نر
حشره نر بالغ دارای یک جفت بال، یک جفت چشم، یک جفت شاخک طویل و سه جفت پا بوده و به رنگ زرد روشن است.. به علاوه نرها فاقد قطعات دهانی بوده و تغذیه نمی کنند.
زیست شناسی شپشک سن ژوزه
شپشک سن ژوزه به صورت پوره سن دو روی تنه و سرشاخه درختان زمستان گذرانی می کند. به دلیل همرنگ بودن با پوست درخت، دیدن سپرهای این آفت با چشم به سادگی امکان پذیر نیست. در بهار به محض گرم شدن هوا، فعالیت آفت آغاز میشود. حشرات ماده با دو بار جلد عوض کردن بصورت افراد کامل در می آیند.
حشرات ماده زنده زا میباشند. و پس از جفت گیری بفاصله یک ماه روزانه چند پوره می زایند. پوره سن اول متحرک هست، و در آنها پاها و شاخک خوب رشد کرده است. به دلیل کوچکی اندام و پرزدار بودن بدن به راحتی به وسیله باد جابجا می شوند و باعث گسترش آن میشود. همچنین پوره های سن اول با چسبیدن به بدن پرندگان و حشرات بزرگتر از یک باغ به باغ دیگر انتقال پیدا می کنند. پوره ها پس از پیدا کردن محل مناسب خرطوم خود را در داخل نسج گیاه فرو می برد، و بلافاصله تغییر جلد می دهند. پوره ها پس از تغییر جلد پاها و شاخک های خود را از دست داده، و در عوض شروع به ترشح سپر می کنند.
بسته به شرایط آب و هوایی این حشره قادر است که ۲ تا ۶ نسل در سال داشته باشد. در گیلان این آفت ۴ نسل در سال دارد. نسل اول آن از خرداد ماه شروع شده و نسل چهارم را در زمستان به صورت پوره سن دوم می گذراند.
خسارت آفت شپشک سان ژوزه
اگر تعداد زیادی از شپشک های درخت را آلوده کند، ممکن است درخت به شدت آسیب ببیند. آسیب این آفت ممکن است باعث کاهش رشد، برگ های باریک، شاخه های ترک خورده و در نهاییت مرگ درخت میشود. درختان جوان ممکن است به دلیل آلودگی توسط این آفت قبل از میوه دهی از بین رفته. میوه های آلوده دایره های قرمز رنگی وجود دارد.
این آفت اغلب در زمان های نزدیک برداشت و بیشتر روی میوه های سیب خود را نشان میدهند. اغلب در سیب های رنگ روشن مانند زرد و گلاب دیده شده است. که در زمان دیده شدن علائم آلودگی میوه ها زمان مناسبی برای مبارزه با آفت نیست بلکه باید میزان خسارت و محل تجمع آفت را بررسی کرد. تا در بهار بعد مبارزه شود.
کنترل آفت شپشک سان ژوزه
شپشک سان ژوزه یکی از آفات شایع است. که در باغات میوه منجر به ایجاد خسارت میشود. بهترین راه کنترل شپشک سان ژوزه کنترل در فصل رکود است. بهترین زمان مبارزه با این آفت در بهمن ماه است.
کنترل زراعی
- هرس و حذف شاخه های شدید آلوده به شپشک در زمستان
- رعایت اصول صحیح مصرف آب و کود ( به ویژه کود ازته ) : رطوبت بیش از حد در محیط باغ شرایط را برای افزایش جمعیت شپشک ها فراهم می کند. و دادن کود ازته زیاد نیز باعث خسارت بیشتر آفت می شود .
کنترل بیولوژیک
دشمنان طبیعی مانند برخی حشرات تا حدودی میتوانند باعث کنترل این آفت شوند. زنبور پروسپالتلا (Prospaltella perniciosa) روی ۵ تا ۱۰ شاخه پنجاه سانتی متری پوشیده از شپشک با توجه به دستورالعمل یک نوبت استفاده گرد.
کنترل شیمیایی
سمپاشی پیش بهاره با روغن در کنترل و کاهش جمعیت آفت موثر است. سمپاشی در طول فصل پس از خروج دو سوم پوره ها و قبل از ترشح سپر، همراه با سم و ۰/۵ درصد روغن مصرف شود. سمومی که برای این آفت قابل مصرف هستند شامل اتیون، کلرپیریفوس، روغن امولسیون شونده و اسپیروتترامات میباشد. بهترین روش استفاده از روغن امولسیون شونده قبل از تورم جوانه ها در ترکیب با سمومی مانند دورسپان یا اتیون است. ۴ تا ۶ هفته بعد از شکوفایی زمانی آفت به صورت خزنده و فعال می باشد.، زمانی است که میتوان با استفاده از سمومی مانند موونتو، آدمیرال مشورت کارشناس استفاده شود.
منابع
آزمایش فرد. پ. آفات درختان میوه و مدیریت آن ها. ۱۳۹۳.
hthttps://en.wikipedia.org/wiki/San_Jose_scale
https://www2.ipm.ucanr.edu/agriculture/apple/San-Jose-scale/
https://ipm.illinois.edu/ifvn/contents.php?id=68