آفت ملخ و راه مبارزه با آن
آفت ملخ از جمله خطرناك ترين آفات كليه محصولات كشاورزي جهان هستند. كه به علت داشتن تنوع گونه اي و تغذيهاي ميتوانند، به محصولات زراعي، مراتع، جنگلها و باغها و … خسارت وارد كنند. از آنجایی كه محل اجتماع یا کانون ملخ ها دورتر از مزارع و غالبا در مراتع هست.كشاورزان تمايلي به مبارزه با اين آفت در خارج مزارع و باغات ندارند. و به همین دلیل ملخ ها بعنوان آفات عمومي تلقي مي شود. و مسئول كنترل آنها برعهده بخش دولتي مي باشد. ولی در شرایطی که آفت مشاهده شد. کشاورزان باید برای جلوگیری از بروز خسارات بیشتر به خصوص در مناطقی که احتمال حمله آفات بیشتر است سعی کنند آفت را از بین ببرند.
سابقه وجود ملخ ها به قبل از دایناسورها برمیگردد. و بر طبق فسیلهای کشف شده این حشرات از ۳۰۰ میلیون سال قبل وجود داشته اند. آفت ملخ جز راسـت بالان هسـتند که هنگام اسـتراحت نمیتوانند بالهای جلویی خود را تا کنند. بالهـای جلویـی بـه صورت تـا نخـورده و مماس با سـطح بـدن قـرار میگیرد.
راسـت بالان چـه از نظر زیادی گونه و چه از نظر وجـود گونه هاي مضر جزء یکـي از مهمترین راسـته هاي حشـرات به حساب می٬آیند.
ملخ ها در مناطق نیمهخشک سراسر جهان، اصلی ترین مهمترین آفت محصولات زراعی و مراتع هستند. در مناطقی با میزان بارش کمتر از ۷۵۰ میلی متر، در معرض آسیب و حمله ملخ ها قرار دارند. از نظر کشاورزی، مناطق خشکتر بیشتر مستعد تکرار حمله ملخ ها هستند.
بیشترین خسارت ملخ به غلات است. اما سایر محصولات زراعی نیز می توانند به طور جدی تحت تأثیر این آفات مخرب قرار گیرد. هر ملخ روزانه ۳۰ تا ۱۰۰ میلی گرم ماده گیاهی (وزن خشک) میخورد.
گونههای ملخ موجود در ایران بسیار زیاد است. که اغلب آن ها بومی ایران نیستند، بلکه از عربستان، هند و پاکستان وارد کشور میشوند.
شناسایی انواع ملخها
در انتخاب روش مبارزه با این آفت اگر وسعت کم باشد، باید از روشهای ساده استفاده کنیم. اگر ملخ بالغ و بالدار باشد باید برای برای مبارزه با آنها از روشهای سریع استفاده کرد. در ملخهایی مانند ملخ صحرایی و مراکشی که معمولا از کشورهای عربی وارد کشور میشوند. باید قبل از مهاجرت سریعا اقدام به مبارزه شود. بهترین زمان مبارزه با ملخها مرحله پورگی است.
ملخ صحرایي
ملـخ صحرایـی خطرناک تریـن آفـت محصـولات کشـاورزی در بیـن ۱۰۰۰ آفت اقتصـادی در دنیا به حساب می آیند. شـواهد قبل نشـان میدهد هجـوم ایـن آفـت بـه کشـورهای هـدف، یپامدهـای اقتصـادی، اجتماعـی و زیسـت محیطـی فراوانـی بـه همـراه داشـته اسـت.
آفت ملخ صحرایی histocerca gerigaria))، بـدن در افـراد کامـل با زندگی انفـرادي بـه رنـگ مایـل بـه سـبز و در افراد کامـل حالـت مهاجـري بـه رنگهـاي قهـوهاي روشـن مایل به خاکسـتري، مایل به قرمـز، زرد مایل به قرمز و زرد میباشـد. نرهـا کوچکتـر از افـراد مـاده بـوده. و طول بـدن در نرهـا ۴۵-۵۵ و در ماده هـا ۵۰-۷۲ میليمتر است. این آفت سه نسل در سال دارد. معمولا تخم های خود راخاک مرطوب قرار میدهد.
در سـال ۱۳۳۲، ملـخ صحرایـی بـه نواحـی مختلف و زیادی از ایران حملـه کرد. که به دلیـل جمعیت و خسـارت شـدید این سـال به سـال ملخی معروف شد.
ایـن آفـت ملخ بومـی ایـران نبـوده. و معمولا از روی خلیج فـارس در دسـته های چنـد صـد میلیونـی خـود را بـه ایران می رسـانند. علـت اهمیت زیـاد این آفـت در دنیـا :
۱- قـدرت پـرواز زیـاد و انتشـار وسـیع جغرافیایی: ایـن آفت قادر اسـت در طـول دوره زندگی خـود حـدود ۴۰۰۰ کیلومتـر و در هـر روز ۱۵۰-۲۰۰ کیلومتـر پـرواز کرده. و به صـورت اتفاقی و یا ناگهانـی در یک منطقه استقرار پیدا کند.
۲- آفت ملخ صحرایی در فـاز مهاجـری با جمعیتهای چند صـد میلیونی تا چند میلیـاردی پرواز کرده. و در مواردی انبوهی جمعیت سـبب خورشـید گرفتگی میشـود. پوره این حشـره در مراحـل اولیـه زندگـی فاقد قـدرت پرواز بـوده. و در طـول روز قادرند ۳ کیلومتر پیـاده روی کرده و در مسـیر حرکت خود هرگونه سـبزه و گیاه را نابود کنند.
۳- ملـخ صحرایی (دریایـی) دارای قـدرت زاد و ولـد زیـاد اسـت. و حشـره مـاده در شـرایط مسـاعد (اقلیـم مناسـب و وجـود غـذای کافـی) ۳-۴ بـار جفتگیـری و تخمریـزی کند و در هـر مرحله تخمگـذاری حـدود ۸۰ تخـم در هر کیسـه تخـم قرار داده. و در مجموع از یک جفت حشـره نـر و مـاده ملـخ حـدود ۳۰۰ حشـره جدید ایجاد میشود.
۴- ایـن آفـت ملخ دارای قـدرت انتشار جغرافیایی وسـیع اسـت. و در شـرایط تهاجمی قادر بوده تا حـدود ۳۰ میلیـون کیلومتـر مربـع زمیـن در ۶۶ کشـور دنیا را مـورد حمله قـرار دهد.
۵- ایـن ملخ از قـدرت تغذیـه بالایی برخوردار اسـت. و هر حشـره در طول روز معـادل وزن خـود تغذیـه میکنـد و در طـول دوره زندگـی نیـز میتواند حدود نیـم کیلو غـذا بخورد.
۶- آفت ملـخ دریایـی آفتـی پلی فاز اسـت. یعنـی به تمام گونههـای گیاهی حمله میکنـد و از آن ها تغذیـه می کنـد. اگرچه در شـرایط عادی غالت و محصولات سـبزی و صیفـی و جالیز و پس از آن درختـان میـوه و در نهایت درختان جنگلی و مرتعی میزبان این حشـره هسـتند.
۷- مدیریت تلفیقي آن نسبت به سایر آفات مشکل تر است.
۸- توانایی تغییر در رفتار، رنگ و فیزیولوژی را دارند.
نحوه خسارت:
در صورتـي کـه جمعیت ملخ ها بیشتر از میلیاردها ملخ در نظر گرفته شـود خسـارت سـنگیني بـه محصـولات میزنند. علاوه بـر خسـارت ناشـي از تغذیـه ملـخ صحرایـي از قسمتهای مختلـف گیاهـان، از طرفـي هنگام نشسـتن آنهـا به صـورت دسته جمعی در روي درختان سـبب شکسـته شـدن شـاخه ها و از طـرف دیگـر بـا فضـولات خـود گیاهـان و محصـولات آنهـا را آلـوده میکننـد. هـم حشـره کامـل و هـم پوره هـا (نـوزادان) خسـارت میزنند.
بیشـترین خطـر اردیبهشـت مـاه اسـت. که نسـل جدید در مناطـق جنوبـی شـکل میگیرد، بنابرایـن پایش ها باید تـا آن زمـان ادامه پیدا کند. هـر کیلومتر مربع از دسـته پـروازي متراکـم این ملخها ميتوانـد، شـامل ۵۰ میلیـون ملخ باشـد که قادرنـد روزانـه ۱۰۰ تن از پوشـش گیاهـي را بخورند.
ملخ مراكشي
آفت ملخ مراکشی( Dociostaurus maroccanus ) چون اولین بار در مراکش دیده شده به آن ملخ مراکشی میگویند . این آفت در نواحی کوهستانی و ارتفاعات خشک نواحی مدیترانه وجوددارد.
در ایران آفت ملخ مراکشی از استانهای مرکزی،فارس،آذربایجان شرقی،گرگان، خوزستان، مازندر ان، گیلان، ایلام، سمنان گزارش شده است.
این آفت ابتدا از گیاهان مرتعی سپس غلات(گندم، جو و …)، حبوبات(عدس، ارزن، شبدر، یونجه و…) و سپس از سایر سطوح سبز و درختان مثمر و غیر مثمر اطراف محل زندگی خود تغذیه میکند.
بدن آنها دارای رنگ خاکی مایل به زرد و لکههای خاکستری میباشد. بالهای عقبیشان بیرنگ و شفاف بوده و ساق پای جفت سوم آنها زرد کاهی است. یک نسل در سال دارد.
ملخ ايتاليایي
این ملخ تقریبا در اکثر نقاط کشورهای اروپایی و آفریقای شمالی و خاورمیانه دیده میشود. در تمام کشورهای مدیترانهای و همچنین اروپای مرکزی یافت شده. در سالهایی که جمعیت این آفت ملخ طغیان داشته باشد تمام پوشش گیاهی و سرسبزی اطراف خود را مورد تغذیه قرار داده و اگر گیاهان مورد جمله جوان باشد کاملاً آنها را از بین میبرد.
ملخ ایتالیایی (Calliptamus italicus) در ایران بهنام ملخ بومی نیز مشهور است. این ملخ تقریبا در تمام مناطقی که ملخ مراکشی وجود دارد شایع میباشد.
آفت ملخ ایتالیایی در استانهای گیلان و مازندران و اطراف تهران، یکی از آفات مهم گیاهان صیفی، غلات، علوفه و پنبه میباشد و صدمات فراوان به محصولات کشاوزی میزند. در بعضی از استانهای دیگر مانند سیستان و بلوچستان و کرمان با وجود آفت، خسارت زیادی ببار نمیآورد.
حشرات کامل ملخ ایتالیایی در تابستان ظاهر میگردند و مادهها حدود ۱۰–۱۴ روز پس از آخرین پورگی شروع به تخم ریزی کرده که مدت دو ماه نیز طول میکشد.
ملخ آسيائی
مهمترین مرکز آفت ملخ آسیایی migratoria) Locusta )، نیزارهای جنوب روسیه و اطراف دریاچهها و رودخانه های مجاور دریای خزر میباشد. فاز مهاجری این حشره نواحی شمالی و شمال غربی ایران را مورد حمله قرار میدهد.
رنگ بدن در فاز انفرادی و مهاجمی متفاوت است.. زمستان را به صورت تخم بسر میبرد. یک نسل در سال دارد.
این ملخ از گیاهان خانواده گرامینه، برنج، ذرت، نی، جگن، پنبه و ….. تغذیه میکند.
ملخ سبز شاخك بلند
Tettigonia viridissima
https://en.wikipedia.org/wiki/Tettigonia_viridissima
ملخ كروتوكونوس
Chrotogonus trachypterus
ملخ شکم بادمجانی
Bradyporus latipes
ملخ درختی مصری
Anacardium aegyptium
https://en.wikipedia.org/wiki/Anacridium_aegyptium
راه های مبارزه با ملخها
روشهای مبارزه مکانیکی ملخ
مانند کندن کانال در مسیر مهاجرت پورههای ملخ یا خارج کردن کپسول تخم ملخها از خاک. ایـن دو روش تنهـا در زمانـي کـه آلودگـي کـم باشـد ميتوانـد مؤثر باشد.
مبارزه شیمیایی
طعمه پاشی: طعمه پاشی که شامل مخلوط کردن آفتکش با یک ماده مانند کنجاله ذرت یا سبوس گندم و پخش کردن در بین دستههای پوره است که البته این روش و روش مکانیکی نیاز به نیروی کار زیادی دارد. در این روش باید احتیاط شود تا دامها از این طعمهها تغذیه نکنند.
روش گردپاشی: که در این روش موادی مانند پودر گچ یا تالک با آفتکش مخلوط شده و بدون نیاز به سمپاش روی ملخها ریخته میشود. البته این روش و طعمه پاشی خیلی کاربرد ندارد.
روش سمپاشی افشانهای: که بهترین روش مبارزه با ملخها در سراسر کشور است. این روش آفتکش به اندازه ریز در آمده و نیاز به آموزش و نیاز به لباس محافظ دارد ولی روش سریعی است.
۱-روش محلولپاشی:که از ترکیب آب و آفتکش و از سموم با فرمولاسیون امولسیون استفاده میشود و برای مساحتهای هکتار در زمینهای کشاورزی استفاده میشود برای مبارزه با آفاتی مانند ملخها خیلی مناسب نیست.
۲-محلولپاشی به روش حجم بسیار کم ذرات(ULV): سم با فرمولاسیون خاصی در کارخانه آماده شده و معمولا به مقدار ۰/۵ تا ۱ لیتر در هکتار برای مبارزه با ملخها استفاده میشود. سم با آب یا سم دیگری رقیق نمیشود و توسط سم پاشهای خاصی به ذرات خیلی ریز(۵۰تا ۱۰ میکرو متر) تبدیل میشود.
برای اینکه این ذرات خیلی بخار نشوند فرمولاسیون ULV بر مبنای روغن است و اگر سرعت باد حداکثر بین ۲ تا ۱۰ متر بر ثانیه باشد مناسب است. معمولا برای حمل مخزن سم پاش در مساحتهای ۱۵ هکتار حمل دستی و ۱۰۰ هکتار از ماشین و بیش از ۵۰۰۰ هکتار از هواپیما استفاده میشود.
زمان مبارزه با ملخها
زمانی که پورهها بین سنین ۳ تا ۵ هستند، ملخهای بالغ قبل از تخم ریزی، ملخها در زیستگاه اصلی قبل از مهاجرت، در نزدیکی میزبان، تراکم جمعیت به حد زیان برسد. تراکم پوره در متر مربع بیش از ۱۳ باشد یا تعداد ملخ بالدار بیش از ۲۵ باشد مبارزه شروع میشود.
سموم مورد استفاده برای از بین بردن ملخها
فنيتروتيون (سوميتون) بصورت امولسيون ۵۰% به نسبت يك ليتر در هكتار.
فنيتروتيون و مالاتيون ULV ۹۶ %به نسبت نيم ليتر در هكتار (بوسيله سمپاشي يو ال ويی پاش)
مالاتيون ۵۷ %به نسبت ۰/۷ ليتر در هكتار بصورت محلول پاشي روي پوره هاي سنين پائين با تراكم كم. چنانچه تراكم زياد باشد حداكثر ۱/۵ ليتر در هكتار مصرف ميگردد.
كارباريل يا سوين 85 % بصورت طعمه مسموم به نسبت ۵ كيلو سم و ۱۰۰ كيلو سبوس براي ۴ هكتار (حدود ۲۵ كيلو طعمه در هكتار) و بصورت محلول پاشي نيز ۳ كيلو در هكتار مصرف ميگردد.
ديفلوبنزورون ULV ۴۵ %با نام تجارتي ديميلين به ميزان ۲۰۰-۲۵۰ سي سي در هكتار مي تواند مورد استفاده قرار گيرد.
دلتامترين ۱/۲۵ %ULV به ميزان نيم ليتر در هكتار استفاده مي شود.
نکته
در جنگلها براي مبارزه با ملخ ها از مصرف سموم با طيف وسيع خودداري شود. ملخ هاي ايتاليايي معمولاً از غلات تغذيه مي كنند ولي به گياهان پهن برگ نيز خسارت مي زنند.
منبع:
پایش ومبارزه با ملخ صحرایی. سازمان جهاد کشاورزی استان فارس. ۱۳۹۹
https://en.wikipedia.org/wiki/Desert_locust