شاید تا کنون به این مورد برخورد کرده باشید که بذرهای کاشته شده بعد از جوانه زنی و یا بعد از رشد و سبز شدن در مراحل ابتدایی ناگهان از بین می‌رود. این یکی از شایع‌ترین بیماری‌های موجود در بین گیاهان بخصوص گیاهان جوان و تازه سبز شده (نشاء) است که آن را بوته میری می‌نامند. به دنبال این بیماری بافت‌های مربوط به ریشه و ساقه گیاهان در سطح و زیر خاک دچار پوسیدگی شده و پس از چند روز گیاه از بخش طوقه باریک شده و گیاه خم می‌شود. و در نهایت می‌افتد. بیماری مرگ گیاهچه (بوته میری) هر ساله خسارات زیادی را به مزارع، گلخانه‌ها و خزانه‌های تولید نشاء وارد می‌کند. به همین خاطر پیشگیری و کنترل آن یکی از دغدغه‌های مهم برای بسیاری از کشاورزان است.
بوته‌میری چیست؟
بوته‌میری یک بیماری قارچی شایع در بین نشاءها و گیاهان جوان است. که بیشتر نشاءها را مورد حمله قرار داده و سبب پوسیدگی طوقه و در نهایت مرگ گیاهچه خواهد شد.
اما یک قارچ مشخص را نمی‌توان به عنوان عامل آن شناخت. زیرا این بیماری در اثر چندین قارچ بیماریزای مختلف ایجاد می‌گردد. این عوامل بیمارگر ایجاد کننده بیماری مرگ گیاهچه ممکن است. مربوط به قارچ‌های جنس‌های Pythium، Phytophthora، Fusarium، Sclerotinia، Rhizoctonia و Botrytis باشند. در بین این عوامل، قارچ‌های خاکزی Pythium و Phytophthora گونه غالب ایجاد کننده بیماری بوته میری به حساب می‌آیند. ممکن است که این بیماری در دو مرحله از رشد گیاه اتفاق بیفتد و آن را دچار خسارت نماید.
- مرگ گیاهچه قبل از جوانه زدن: ممکن است. گاهی بذرهای تازه جوانه زده پوسیده شوند. و اصلا نتوانند به نشاء تبدیل شوند و از خاک بیرون بیایند.
- مرگ گیاهچه بعد از جوانه زدن: پس از اینکه نشاءها رشد کردند. قارچ‌های بیماریزا سبب پوسیدگی در ناحیه طوقه و از بین رفتن نشاء می‌گردند.
چرخه زندگی قارچ‌های عامل بیماری بوته میری
این قارچ‌ها در فصل زمستان و نبود. میزبان گیاهی به صورت فرم زمستان گذران یعنی اسپورهای مقاوم درون خاک یا بقایای گیاهی باقی مانده. و با آغاز فصل بهار و مساعد شدن شرایط محیطی (دمای 28 تا 32 درجه سانتی‌گراد) اسپورها جوانه زده و تولید اسپورانژ می‌کنند. درون این اسپورانژها اسپورهای آماده جوانه زنی وجود دارد. که با قرار گرفتن در سطح میزبان و ایجاد لوله تندشی وارد سلول گیاهی شده. و پس از گسترش ریسه‌های قارچی، از طریق تولید مثل غیر جنسی بیماری در گیاه گسترش می‌یابد.
علائم بیماری بوته‌میری
یکی از بارزترین علائم بیماری بوته میری (مرگ گیاهچه) پوسیدگی طوقه و بافت‌های نزدیک سطح خاک است. که پس از جوانه زدن گیاهچه اتفاق می‌افتد. بافت‌های پوسیده ابتدا نرم و مرطوب شده و تغییر رنگ داده. و در نهایت بخشی از ساقه (در نزدیک خاک) باریک شده. و به رنگ قوه‌ای تیره تا سیاه در می‌آید.
در واقع قسمت‌های پایینی ساقه فرو رفته می‌شوند. و به دنبال این فرو رفتگی انتقال مواد غذایی از ریشه به بخش‌های بالایی با مشکل مواجه می‌گردد. و در نهایت برگ‌ها و قسمت‌های هوایی گیاه دچار پژمرگی شده و اگر بیماری به موقع کنترل نگردد. گیاه درحالی که هنوز سبز و سرحال است کاملا از بین می‌رود.
آوندهای چوبی نیز بخصوص در بخش طوقه و ریشه از بین رفته. و روی ریشه نیز گاهی فرورفتگی‌های قهوه‌ای رنگی ایجاد خواهد شد.
این بیماری همانطور که از اسم آن پیداست. (مرگ گیاهچه) بیشتر در مراحل اولیه جوانه زنی و رشد گیاه در خزانه ایجاد می‌گردد. اما با این حال ممکن است در گیاهان مسن‌تر نیز این بیماری رخ دهد.
شرایط مناسب برای گسترش بیماری
قارچ‌های ایجاد کننده بیماری بوته‌میری در اغلب مواقع در خاک حظور داشته. و زمانی که شرایط برای فعالیت آنها محیا شود شروع به حمله و ایجاد خسارت بر روی بوته‌های مختلف به ویژه گیاهان جوان می‌کنند. شرایطی که رشد و تکثیر این قارچ‌ها را سرعت می‌بخشد به شرح زیر است.
- رطوبت بالای خاک
- آبیاری بیش از حد
- عدم زهکشی مناسب در مزرعه
- عمق کاشت بیش از حد
- هوادهی نامناسب ریشه
مراحل ایجاد بیماری بوته‌میری در گیاهان
همانطور که اشاره شد. بیماری مرگ گیاهچه یکی از بیماری‌های اصلی و مهم درون خزانه در هنگام تولید نشاء یا در مراحل اولیه رشد گیاهان مختلف است. به همین دلیل وجود اسپورهای قارچ‌های بیماریزا درون بستر کشت یا آلوده بودن بذور ممکن است. اولین دلیل بروز این بیماری باشد.
در صورت وجود اسپور قارچی، با محیا شدن شرایط رشدی این اسپورها جوانه زده و با از بین بردن بافت سطحی پوست ریشه و یا بخش طوقه وارد سلول‌های گیاهی شده. و پس از تکثیر و رشد سلول‌ها را از بین برده و در نهایت بافت‌های آلوده تغییر رنگ داده و می‌میرند. به دنبال این عمل زنجیره انتقال مواد غذایی از ریشه به اندام‌های هوایی از بین رفته و همین امر باعث شده. که گیاه هنگامی که هنوز سبز و سرحال هستند خم شده و از بین برود.
گاهی نیز ممکن است مزرعه اصلی آلوده به قارچ‌هایی نظیر پی‌تیوم، ریزوکتونیا یا فایتوفتورا باشد. در این صورت اگر بذرها در زمین کاشته شوند. درصد جوانه زنی آنها بسیار کاهش خواهد یافت. زیرا در همان ابتدای جوانه زنی از بین خواهند رفت. در بسیاری از موارد نیز پس از انتقال نشاء و استقرار آن در مزرعه ممکن است. گیاهان مسن‌تر نیز دچار این بیماری شوند. در گیاهان مسن تر علائم بیماری به صورت لکه‌هایی بر روی ساقه ظاهر می‌شوند. و ممکن است این لکه‌ها به هم متصل شوند. و بعد از اینکه دور تا دور گیاه را گرفتند باعث خشک شدن و مرگ گیاه شوند.
کنترل بوته میری
برای کنترل بیماری مرگ گیاهچه (سبز خشکی و داغ زدگی) روش‌های متفاوتی وجود دارد که برای مدیریت هر چه بهتر این بیماری، بهتر است که مجموعه‌ای از روش‌های پیشگیری و کنترلی را در مراحل مختلف انجام دهید. در ادامه هر یک از این روش‌ها به تفکیک برای شما ذکر خواهند شد.
کنترل زراعی
کنترل زراعی به مجموعه‌ای از اقدامات زراعتی اطلاق می‌شود که احتمال برزو بیماری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. کنترل زراعی یک راهکار مناسب برای جلوگیری از ایجاد بیماری مانند مرگ گیاهچه است. از اولین اقداماتی که در این زمینه انجام می‌شود می‌توان به کنترل آبیاری و استفاده از بذرهای اصلاح‌شده صیفی‌جات و سبزیجات که استاندارد بوده و دارای قارچ‌کش محافظتی اشاره نمود. مهم‌ترین اقدامات زراعی برای کاهش و جلوگیری از ایجاد بیماری در ادامه برای شما ذکر شده‌اند.
- در هنگام تولید نشاء از بستر کشت تمیز و استریل استفاده نمایید.
- در صورت امکان بذرها را قبل از کاشت ضدعفونی نمایید.
- از ادوات و ابزار تمیز و عاری از اسپورهای قارچی استفاده نمایید.
- هنگام تهیه نشاء از سوراخ بودن انتهای هر یک از سلول‌های سینی‌های نشاء اطمینان حاصل نمایید.
- به منظور زهکشی بهتر سینی‌ها را روی یک سکو یا جای مناسب قرار دهید.
- رطوبت و دمای گلخانه را کنترل نمایید.
- از کود دامی کاملا پوسیده استفاده کنید.
- از کودهای ازته بیش از حد نیاز استفاد نکنید (زیرا سبب کاهش استحکام بافت‌های گیاهی می‌گردد).
- برنامه منظم و دقیق برای آبیاری در نظر بگیرید و از آبیاری بیش از حد پرهیز نمایید (روش کلیدی).
- تناوب زراعى و آیش گذاشتن زمین اصلی را در صورت امکان رعایت نمایید.
- بقایای گیاهی سال قبل را از بین ببرید.
توجه داشته باشید که عمق کاشت نیز یک فاکتور مهم به شمار می‌آید، زیرا اگر بذرها کمی پایین‌تر از سطح داغاب کاشته شوند دیگر محل طوقه با آب در تماس نبوده در نتیجه احتمال بروز بیماری کاهش پیدا خواهد کرد.
برای مشاوره گیاهان و بیماری‌های گلخانه‌ای می‌توانید از طریق اپلیکیشن با ما در ارتباط باشید.
بهترین قارچ‌کش برای بوته‌میری
استفاده از سموم شیمیایی برای کنترل بوته‌میری یک راهکار بسیار مناسب است، زیرا در صورتی که بیماری در مزرعه، گلخانه و یا خزانه تولید نشاء شیوع پیدا کند اگر به موقع کنترل نشود، می‌تواند تمام محصول را از بین برده و خسارت جبران ناپذیری را به گلخانه‌دار یا مزرعه‌دار وارد نماید.
سموم بسیاری برای مبارزه با این بیماری قارچی وجود دارد که از مهم‌ترین و بهترین آنها می‌توان به قارچ کش‌های پریویکور انرژی، ریدومیل ام زد، تیوفانات متیل، مانکوزب، کاربندازیم، متالاکسیل مانکوزب و ایپرودین کاربندازیم اشاره کرد. به عنوان مثال برای اینکه بیماری بوته میری گیاهان جالیزی مانند خیار یا گوجه فرنگی یا هندوانه را در مزرعه کنترل کنید بهتر است همراه با آب آبیاری 2 کیلوگرم قارچ‌کش تیوفانات متیل یا ریدومیل ام زد را برای یک هکتار استفاده نمایید.
توجه داشته باشید که تکرار استفاده از قارچ کش برای این بیماری بعد از تقریبا دو هفته توصیه می‌گردد.
کنترل فیزیکی
گاهی با انجام اقدامات فیزیکی و یا استفاده از یکسری ابزارها می‌توان شیوع و گسترش بیماری‌های گیاهی را کاهش داد. به عنوان مثال اگر برای کشت نشاء از سینی‌های مخصوص استفاده کرده‌اید و بیماری بوته میری در خزانه شما شیوع پیدا کرد، می‌توانید نشاءهای آلوده را حذف نمایید (کاملا سلول آلوده را حذف کنید) تا در هنگام آبیاری اسپورهای قارچ به نشاءهای دیگر منتقل نشوند. همچنین در بسیاری از محصولات ممکن است بعد از انتقال نشاءهای سالم به مزرعه به دلیل آلوده بودن خاک مزرعه اصلی به اسپورهای قارچی بیماری بوته‌میری شیوع پیدا کند، در این صوت در محصولاتی که توانایی تولید ریشه نابجا دارند مانند گوجه فرنگی باید اقدام به خاکدهی پای بوته نمایید، زیرا با این کار در محل مشخصی از ساقه که آن را در زیر خاک قرار داده‌اید ریشه‌های جدید شروع به رشد کرده و در نتیجه گیاه دیگر از بین نخواهد رفت.
مناطق انتشار بیماری بوته‌میری
بیمارى مرگ گیاهچه انتشار جهانى داشته و در بسیاری از نقاط دنیا ار جمله ایران بر روی طیف وسیعی از گیاهان ایجاد بیماری می‌کند. این بیماری در اغلب مناطق ایران سبب پوسیدگى بذر، مرگ گیاهچه، پوسیدگى ریشه، پوسیدگی سـاقه و پوسیدگى نـرم انـدام‌هاى ذخیره‌اى گیاهان مختلـف می‌شود. بیماری بوته‌میری بین گیاهان مختلف به ویژه گیاهان جالیزی مانند گوجه فرنگی، خیار، فلفل، انواع خربزه، هندوانه و کدو بخصوص در مناطقی مانند اصفهان، تهران، جیرفت، ورامین، ساوه، کاشان، همدان، کردستان، لرستان، کرمانشاه، خراسان و استان‌های شمالی کشور… مشاهده می‌شود.
پیشروی و رشد بیماری مرگ گیاهچه به شرایط محیطی بستگی دارد؛ اگر بوته‌ای به این قارچ‌ها آلود شود و شرایط محیطی هم مساعد باشد ظرف مدت کوتاهی ممکن است مزرعه آلوده و نابود گردد.
مشاوره، آموزش، خرید آنلاین کود و بذر
اطلاعاتتون بسیار عالی و کاربردی بود بتازگی توسیستم کشت نیمه هیدروپونیک باپژمردگی برگ های انتهایی روبرو شدم و چند مورد واضح بوته میری داشتم که خواندن این مطلب بسیارکمک کرد.البته با اطمینان از قارچی بودن بیماری از بنومیل استفاده کردم که اثربخشی انرا نمیدانم
سلام وقت بخیر
برای بیماری بوته میری بنومیل یک قارچ کش بسیار مناسب هست به شرط اینکه سم اصلی و دارای تاریخ انقضا رو بتونید تهیه کنید.
سلام من طالبی کشت کردم حالا وزن طالبی نیم کیلو شده همه برگ هاش خشک شده ممنون میشم راهنمایی کنید