بیماری جاروک مرکبات

بیماری جاروک مرکبات  که عامل آن نوعی فیتوپلاسما، به نام   Phytoplasma aurantifolia می‌باشد. جاروک لیمو ترش  به دلیل سراسری شدن عامل بیماری در گیاهان میزبان، قابل درمان نبودن و کشندگی، انتقال با زنجرک (Hishimonus phycitis)  با رابطه پایا وتکثیری و پتانسیل همه گیری سریع،  به عنوان مهمترین و اقتصادی ترین بیماری لیموترش ، به تنهایی تهدید جدی برای صنعت لیموترش و سایر مرکبات محسوب می‌شود. در ایران علاوه بر لیموترش در گریپ فروت و ندرتا پرتقال و نارنگی نیز گزارش شده است.

علائم بیماری جاروک مرکبات

از علائم این بیماری در لیمو ترش و سایر مرکبات ظهور شاخه‌ها به فرم جارو در درخت است. هر جاروک از تعداد زیادی شاخه کوتاه و ظریف در اندازه‌های کوچک تا بزرگ تشکیل است. که به شکل فشرده و با فاصله کوتاه از هم قرار گرفته اند. شاخه‌های حاصل معمولا دارای گل و میوه نمی‌شوند. یا شاخه‌های آلوده معمولا میوه‌های بسیار ریز، بدشکل، چروکیده و غیر قابل استفاده تشکیل می‌شود. برگ نواحی جارویی شده می‌ریزد و ظاهر جارویی واضح تر می‌شود و نهایتا بعد از ۴ تا ۵ سال درختان می‌میرند.

انتقال بیماری توسط نوعی زنجره اتفاق می‌افتد. در نتیجه باید با این حشره مبارزه شود. علاوه بر حشره نهال و پیوندک آلوده هم باعث انتقال این بیماری می‌شود.

باید توجه داشت که نوعی جاروک ژنتیکی هم در درختان لیمو ترش بروز می کند. در جاروک ژنتیکی اولا تعداد جاروها کم است. ثانیا شمار آنها به مرور زمان زیاد نمی شود. و ثالثا برگهای شاخه های جارو فلس مانند هستند. گیاهان تاجریزی و پروانش به عنوان میزبان‌های علفی عامل بیماری جاورک گزارش شده‌اند. و همچنین این بیماری انتقال بذری ندارد.

گونه‌های حساس و مقاوم به بیماری جاروک:

انواع لیموترش، لیموبی تیغ، لیموی خیاری، بکرائی، ماکروفیلا، رانگپور، لایم، بالنگ، لیمولامپی و راف لمون به جاروک فیتوپلاسمایی حساس بوده، ولی لیمو لیسبون، لیمو ایرانی و نارنج در برابر این بیماری متحمل‌اند.

کنترل و پیشگیری بیماری جاروک مرکبات

۱- برنامه اجرایی در مناطق سالم (استان شامل خوزستان،کرمانشاه، ایلام، لرستان،کهگیلویه و بویراحمد و  بوشهر):

• تهیه نهال سالم و گواهی شده، استفاده از پایه‌های مقاوم ( پایه نارنج تحمل بیشتری نسبت به بیماری جاروک دارد. بنابراین در خیلی از جاها توصیه شد. از ترکیب لیموترش روی پایه نارنج استفاده شود. هرچند ممکن است باغداران از آن استقبال نکنند. به‌دلیل اینکه وقتی از خود لیموترش استفاده می‌شود. سرعت رشد نهال خیلی سریع صورت می‌گیرد؛ بنابراین باغداران به این سمت می‌روند، منتهی پس از چند سال دوباره آلودگی را خواهیم داشت و شدت و خسارت بیماری در آنجاها بیشتر خواهد شد). پایش درختان مرکبات در باغ‌ها، پارک‌ها، خیابان‌ها و منازل و… و ردیابی بیماری حداقل دو بار در سال در فصل تابستان و پاییز انجام شود.

۲- در مناطقی که بیماری به تازگی وارد شده (مانند استان فارس):

• ردیابی بیماری در  درختان مرکبات در باغ‌ها، پارک‌ها، خیابان‌ها و منازل و… سه نوبت در سال (فروردین، مرداد و دی ماه) براساس علائم ظاهری انجام شود.
• کلیه درختان لیموترش و سایر درختان مرکبات که دارای علائم بیماری هستن. همچنین درختان پیوندی که در پایه آن‌ها پاجوش‌ علائم دار مشاهده می شوند امحا شوند.
• کلیه علف هرز  ودرختان هر باغ دوبار در سال (در زمان اوج جمعیت زنجرک ناقل) با حشره‌کش های مجاز و مناسب به منظور مبارزه با حشره ناقل بیماری سمپاشی شوند.

۳- برنامه اجرایی در مناطق آلوده (سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و هرمزگان):

• از بین بردن همزمان کانون‌های آلوده که منبع عامل بیماری و زنجرک می باشند
• در باغ‌های جوان و تازه احداث شده ردیابی بیماری براساس علائم بیماری حداقل سه بار در سال (فروردین، مرداد و دی ماه) صورت گیرد. و در صورت آلودگی مطابق برنامه اجرایی مناطقی که بیماری به تازگی وارد شده عمل شود.
• بسته به توان اقتصادی باغدار درختانی که در بیشتر از ۵۰ درصد شاخه‌ها علائم را نشان می‌دهند. از بین برده شود. و درختانی که کمتر از ۵۰ درصد آلودگی دارند قبل از تفریخ تخم‌های حشرات هرس و سوزانده شوند.

از بین بردن  زنجرک ناقل بیماری

با توجه به چرخه زندگی حشره زنجرک ناقل، مبارزه شـیمیایی بایـد در آبـان مـاه بعـد از برداشـت میوه و نیز در اواخر زمستان قبل از به گل رفتـن درختان انجام شود. عملیات مبارزه در هر یـک از تاریخهای گفته شده باید در دو نوبت به فاصله ١۵ روز از هم انجام پذیر است. سمپاشی باغ‌های همسایه با منبع آلودگی زیاد به صورت نـوار ی بـه عـرض تـا ۵٠ متــر توصـیه می‌شود.

استفاده از سمومی مانند آکتارا یا تیامتوکسام ۲۵ درصد WG مقدار ۰٫۵ گرم در لیتر، کونفیدور ۳۵ درصد SC مقدار ۰٫۷ گرم در یک لیتر و استامی پراید ۲۵ درصد SP مقدار ۰٫۵ گرم در یک لیتر آب قابل استفاده است.

بیشتر بخوانید: توری ضد حشره ایتالیایی

از بین بردن درختان آلوده به بیماری جاروک

اگر بیماری در یک نقطه دیده شد ابتدا با اسـتفاده از یـک آفت کش مناسـب ماننـد ایمیداکلوپرایـد (کنفیـدور) و تیامتوکسـام(آکتارا) کلیه درختان و علف‌های هرز باغ مورد نظر. به منظور مبارزه با حشـره ناقـل بـیماری جاروک لیموترش سمپاشـی و سـپس کلیـه درختـان لیمـوترش، بکرایـی، گریـپ فـروت و سـایر مرکبات آلـوده از بین می‌برند کـه شـامل بیـرون آوردن درختـان آلـوده بـا ریشـه از خـاک و سوزاندن آن ها است.

روش های پیشگیری از جاروک لیموترش  

روشهای پیشگیری کلی  و جلوگیری از گسترش بیماری جارویی لیموترش عبارتند از:آشنا نمودن باغداران با علائم بیماری و خطرات جدی این بیماری جهت جلوگیری از جابجایی و انتقال پیوندک و نهال آلوده به مناطق عاری از آلودگی، اجرای قرنطینه داخلی و نظارت دقیق کارشناسان حفظ نباتات بر جابجایی نهال و پیوندک بخصوص در مرزهای مناطق آلوده. بازرسی مرتب و مداوم باغهای مناطق مشکوک توسط مراکز خدمات ، جهت شناسایی و ردیابی کانون های آلودگی در هر منطقه، انهدام درختان آلوده به منظور جلوگیری از اشاعه بیماری، کنترل علفهای هرز باغات جهت کاهش میزبانها یا ناقلین احتمالی، کشت. سایر ارقام غیرمیزبان مرکبات و یا سایر درختان میوه گرمسیری و نیمه گرمسیری بعنوان جایگزین، شناسایی و کشت ارقام مقاوم یا متحمل به بیماری از دیگر روشهای پیشگیری از این بیماری است. عملی ترین و اقتصادی ترین راه پیش گیری از این بیماری کشت ارقام مقاوم و حذف منابع آلوده به عامل بیماری است.

عملی ترین و اقتصادی ترین راه پیش گیری از این بیماری کشت ارقام مقاوم و حذف منابع آلوده به عامل بیماری است.

منبع: وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور (دستورالعمل اجرایی در مورد مدیریت جاروک لیموترش)