بیماری لکه نواری باکتریایی گندم
بیماری لکه نواری باکتریایی گندم (Xanthomonas translucens) به دلیل لکه های قهوه ای تیره ای که این بیماری روی گلوم ها ایجاد می‌شود. در اکثر کشورهای قاره آمریکا، برخی کشورهای اروپایی، شرق و شمال آفریقا، استرالیا و برخی کشورهای آسیایی مانند آذربایجان، چین، گرجستان، هند، ژاپن، قزاقستان، ترکیه، یمن، مالزی، پاکستان و سوریه وجود دارد. در ایران نیز در استان های فارس، کرمان، خراسان رضوی، تهران، همدان، کرمانشاه، چهارمحال بختیاری، کردستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، لرستان و زنجان گزارش شده است.
خسارت بیماری لکه نواری باکتریایی گندم
در اثر این بیماری دانه ها چروکیده و کیفیت آن ها کاهش یافته. اگرچه خسارت این بیماری در اکثر مناطق آلوده در حدود ۱۰ %و کمتر گزارش شده است. ولی در صورت آلودگی شدید امکان دارد. تا ۴۰ % نیز افزایش یابد. در اثر این بیماری خوشه ها از ۵ الی ۱۰ درصد عقیم شده. و خسارت این بیماری متاثر از درصد آلودگی برگ ها به ویژه برگ پرچم می‌باشد. بررسی ها نشان داده است. در صورت آلودگی ۵۰ %برگ های پرچم یک مزرعه گندم، ۱۳ -۸ و گاهی تا ۲۰ درصد وزن کل دانه ها کاهش می‌دهد. همچنین عامل بیماری به عنوان هسته اولیه تشکیل یخ، به افزایش خسارت سرمازدگی کمک می کند. در مزارع گندم که به صورت بارانی آبیاری می شوند علائم بیماری بیشتر دیده می‌شود.
علائم بیماری
علائم بیماری ابتدا بصورت لکه های کشیده، باریک و آبسوخته (شفاف زیر نور) روی برگ ظاهر شده، و در شرایط مرطوب، روی لکه ها ترشحات عسلی رنگ تولید می‌شود. این ترشحات در حضور باران، شبنم یا آب آزاد موجود در سطح گیاه بصورت قطره های زرد رنگ و یا صفحات نازک براق در سطح لکه ها ظاهر می‌شود. گاهی لکه ها از نوک برگ ها به سمت قاعده برگ گسترش یافته. و توسعه بیماری گاهی از بخش میانی برگ آغاز می‌شود. بعد از مدتی مرکز لکه ها به بافت مرده و رنگ قهوه ای (شفاف در برابر نور) در می‌آیند.
در شرایط مساعد این لکه ها به غلاف برگ و ساقه ها نیز رسیده. و ساقه ها ابتدا آبسوخته و سپس قهوه ای کم رنگ و سرانجام خشک و تیره میگردد. در روی سنبله ظهور علائم اغلب بصورت لکه های قهوه ای آبسوخته تا تیره و سیاه روی تمامی یا بخشی از پوشینه های سنبله ظاهر می‌شود. به همین دلیل به آن chaff Black می‌گویند، که گاهی ممکن است با علائم سایر بیماری ها یا عوامل محیطی یا ژنتیکی اشتباه گرفته شود.
کنترل بیماری لکه نواری باکتریایی گندم
مناسب ترین شرایط برای رشد و توسعه عامل بیماری، دمای بیش از ۲۶ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی بالا است. این شرایط برای نفوذ و استقرار باکتری در بافت گیاهی بسیار اهمیت دارد. ولی تکثیر و گسترش در بافت های برگ صرفاً وابسته به درجه حرارت بوده و شرایط آب و هوایی خشک (رطوبت نسبی کمتر از ۳۰ %) پیشرفت و توسعه بیماری را محدود نمی‌کند.
کنترل زراعی
- آیش یا تناوب زراعی با محصولاتی به جز خانواده گندمیان.
- استفاده از بذور سالم و تهیه شده از مزارع عاری از آلودگی.
- مبارزه با علف های هرز خانواده گندمیان.
- انتقال بقایای گیاهی مزارع آلوده و خارج نمودن از مزارع و در صورت عدم امکان، شخم عمیق و زیر خاک بردن بقایا.
- عدم اجرای کشاورزی بدون خاکورزی یا کم خاکورزی در مزارع و مناطق آلوده.
- کاشت ارقام مقاوم نسبت به بیماری نظیر رقم الوند، برات، سیروان، زرینه، تیرگان، شوش، بک کراس روشن، دنا و سایونز که تحمل خوبی نسبت به بیماری نشان داده اند.
- اجتناب از کاشت ارقام حساسی نظیر پیشگام، میهن، پیشتاز و آفتاب در مناطق آلوده.
کنترل شیمیایی
ضدعفونی بذور آلوده گندم با مخلوط قارچکش های دیفنوکونازول %۳ FS و نوردوکس %۷۵ WG به میزان یک در هزار از هر کدام می‌باشد.بیش از ۵۰ % شدت بیماری در شرایط مزرعه را کاهش داده، که با توجه به کارایی پایین، راه کار عملی قابل توصیه نمی‌باشد.
منبع
یدایی- سبزعلی. دستورالعمل اجرایی مدیریت تلفیقی بیماری نواری باکتریایی گندم و جو. سازمان حفظ نباتات، معاونت کنترل آفات، دفتر پیش آگاهی. ۱۳۹۶.
https://www.cabi.org/AppError/Error?aspxerrorpath=/datasheet/56978
