یکی از دلایل مهم سقط جنین در گاو
سقط جنين در گاوهای شيری به معنی از بين رفتن جنين در بين روزهای ۴۲ تا ۲۶۰ آبستنی می‌باشد که سقط جنین می تواند باعث زیان اقتصادی قابل توجهی بزند. عوامل ایجادکننده سقط به دو بخش عفونی و غيرعفونی تقسيم می شوند. که عوامل باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلي در بخش عفونی و فاکتورهای تغذیهای، شيميایی، داروها، سموم، گياهان سمی و عوامل هورمونی را می توان از علل غيرعفونی سقط نام برد. بررسی های موجود نشان داده هزینه های که صرف تشخيص و سپس پيشگيری از بروز سقط می شود بسيار کمتر از زیانی است که در اثر بروز سقط در گله های گاو شيری به توليدکننده وارد می شود. پس یکی از دلایل سقط جنین در گاو، سقط جنین انگلی گاو می باشد.
سقط انگلی گاو چیست؟
در حال حاضر سقط انگلي در سرتاسر جهان به عنوان یکی از عوامل ایجادکننده اختلالات توليدمثلی در گاو مطرح می‌باشد، که در برخی از گله ها تا ۹۰ درصد گاوها امکان دارد به این عامل آلوده شوند.
این بیماری به دليل زیر از اهميت اقتصادی خاصی برخوردار می باشد:
- ایجاد سقط جنين تا ۴۲ درصد گاوهای آلوده
- تولد گوساله های مرده
- مرگ و مير گوساله های زنده
- تولدگوساله زنده با نشانه های بالينی و یا بدون علائم بالينی ولی بالقوه آلوده
- کاهش توليد
با توجه به شيوع جهاني این بيماري، بی شک در ایران نيز که صنعت گاو شيری از اهميت و رشد چشمگيری برخوردارمی‌باشد. بيماری می تواند سالانه خسارات زیادی را به گاوداران مناطق مختلف وارد کند، بنابراین آگاهي در مورد این انگل می تواند باعث گرفتن تدابير پيشگيرانه و کنترلی در برابر این بيماري باشد.
عامل بيماری سقط جنین انگلی گاو چیست؟
نئوسپورا کانينوم (Neospora Caninum) انگل داخلی که اغلب عامل آلودگي در سگ و گاو می‌باشد ولي داراي دامنه ميزباني وسيعي است و اکثر گونه های دام های اهلي و همچنين حيوانات خانگي و بسياري از گونه های حيات وحش را آلوده می کند. سگ ها تنها ميزبان قطعي شناخته شده و گاو به عنوان مهمترین ميزبان واسط شناخته شده است.
آلودگي طبيعي به ندرت در گوسفند، بز و گوزن گزارش شده است. در حال حاضر سقط جنين نئوسپورایي شایع ترین عامل تشخيص داده شده سقط جنين گاوي در بسياري از کشورهای جهان می‌باشد.
میزبان این بیماری
طيف وسيعی از پستانداران از جمله گاو، گوسفند، بز، اسب، الاغ، کرگدن، آهو و دیگر حيوانات وحشی ميزبان واسط این انگل می‌باشند اما این بیماری به طور عمده در گاو و سگ دارای اهميت داشته و سقط در هر دو نژاد گاو گوشتی و شيری اتفاق می افتد.
اهمیت بیماری سقط انگلی
سقط جنين در ارتباط با ای انگل از بسياری از کشورها و تحت شرایط مدیریتی متفاوت در گاو گزارش شده است. و در سراسر جهان وجود دارد. این نوع سقط جنين امکان دارد همه گیر و یا پراکنده باشد. و همچنين در این سقط همه گير تعداد گاوهای سقط کرده متفاوت است. اغلب سقط بين ۵ تا ۱۰ درصد می‌باشد، ولی تا ۴۵ درصد از گاوها هم امکان دارد در مدت کوتاهی سقط کنند.
دوره سقط جنين ممکن است چند هفته تا چند ماه باشد که هيچ فصل خاصی برای سقط وجود نداشته، و سقط جنين پراکنده در گاوهایی غالباً اتفاق می افتد که به طور مادرزادی آلوده شده اند. و گاوهای مثبت از نظر سرمی در معرض خطر بيشتری برای تکرار سقط جنين می‌باشند. گاوهای سرم مثبت ۳ تا ۷ برابر بيشتر از گاوهای سرم منفی در معرض خطر سقط جنين هستند.
راههای انتقال بیماری سقط جنین انگلی گاو
دو راه آلودگی به این انگل در گاو وجود دارد:
۱- سگ ميزبان قطعی شناخته شده برای انگل نئوسپورا کانينوم می باشد. آلودگی در گاو می تواند با بلع انگل همراه با مصرف غذا و یا آب آلوده به مدفوع سگ اتفاق بیفتد. با این حال انتقال مادرزادی هم در گاو رخ می دهد و به نظر می رسد انتقال مادزادی مسير اصلی برای آلودگی در اکثر گاوها است.
در جایی که مدفوع سگ منبع آلودگی می‌باشد. بسياری از گاوها در معرض آلودگی قرار می گيرند و این شکل از عفونت اغلب باعث شيوع سقط جنين می شود. مشاهده شده که شيوع انگل نئوسپورا کانينوم در سگ های دامداری ها بالاتر از سگ های شهری می‌باشد و چرخه این بيماری بين گاو و سگ در مناطق روستایی است.
۲-گوساله های زنده متولد شده از گاوهایی که خودشان به صورت مادرزادی آلوده بوده اند. به طور مادرزادی آلوده می شوند. و اعتقاد بر این می‌باشد، که آلودگی مداوم و مادام العمر باقی می ماند. عفونت مادرزادی می تواند باعث سقط جنين و یا تولد گوساله سالم آلوده شود. و گاو آلوده می تواند در یک آبستنی گوساله آلوده سالم و در آبستنی دیگر سقط جنين داشته باشد.
علایم این بیماری چیست؟
با وجود اینکه سقط تنها علایم قابل مشاهده در گاوهای آلوده می‌باشد. این بيماری نشانه های دیگری نيز دارد:
- جنين امکان دارد، در رحم بميرد، جذب شود، موميایی شود، مرده به دنيا بياید،
- زنده متولد شده اما بيمار باشد.
- یا در ظاهر سالم به دنيا آمده باشد ولی به عفونت مزمن مبتلا باشد.
گاوهایی که آلوده شده اند در اولين دوره شیر آوری کاهش توليد شير داشته اند. توليد شير تقریباً یک ليتر در روز کمتر از گاوهای غير آلوده می‌باشد. گاوهای آلوده نسبت به گاوهایی غير آلوده مستعد ابتلا به سقط جنين بوده و بيشتر در معرض خطر حذف از گله در سال های اوليه می باشند.
علاوه بر وقوع زودهنگام سقط جنين، در گله های گاو گوشتی بيماری با تولد گوساله های زنده نارس و کم وزن در هنگام تولد گوساله ها در ارتباط می باشد. بسته به درجه نارس بودن گوساله ها، این گوساله ها می توانند با مراقبتهای ویژه در دوران نوزادی زنده نگه داشته شوند. بيشتر گوساله هایی که به طور مادرزادی آلوده می شوند بدون نشانه های ظاهری بيماری، زنده به دنيا می آیند.
عفونت مادر زادی گاهی اوقات می تواند با عدم تعادل، از دست دادن حس آگاهانه، فلجی و دیگر نقص های عصبی در گوساله های تازه متولد شد همراه باشد. ولی اکثر گوساله های مبتلا به عفونت مادرزادی از نظر بالينی سالم می‌باشند. ولی بررس های انجام شده نشان می‌دهد که عفونت مادرزادی لزوماً اثر مضر بر سلامت و زنده مانی گوساله ندارد.
تشخیص بیماری
در صورت سقط جنین در گاوداري دامدار باید به دامپزشک مراجعه کند. در صورت مشکوک شدن به این بيماري دامپزشک می تواند با آزمون های سرمي و مولکولي بيماري را تشخيص دهد. هيچ درمانی که بتواند برای محدود کردن سقط جنين همه گير بيماری استفاده شود وجود ندارد. به طورکلی درمان های دارویی رایج به دليل احتمال بقایای دارویی در شير و گوشت و ممشکلات منع مصرف محصولات به عنوان گزینه های انتخابی و توصی کننده نمی باشند.
براي کنترل و پيشگيري بیماری انگلی باید چه کرد؟
برای کنترل و پيشگيری سقط جنين انگلی گاو باید به موارد زیرتوجه داشت:
- باید تمام سعی را بر حذف احتمال آلودگی خوراک دام، آب و محيط چراگاه با مدفوع سگ بگذاریم.
- جفت جنين سقط شده و گوساله مرده را باید حذف کرد. به صورتی که ميزبان قطعی (سگ) و گاوها نتوانند امکان دسترسی به آن ها را داشته باشند.
- گاو با عفونت مادرزادی در معرض خطر بالای سقط جنين می‌باشند. و ميزان سقط جنين در گله های آلوده می تواند به ميزان زیادي با حذف این حيوانات کاهش یابد.
- از ورود حيوانات وحشی مانند روباه و شغال و جوندگان به دامداري با دیوارکشی اطراف دامداري جلوگيري شود.
- در صورت وجود گاوهایي با ارزش در گله که بیمار هستند. می توان جنين این دام ها را به رحم گاوهاي گيرنده منفي انتقال داد و پس از تولد، گوساله بدون عفونت نئوسپورا کانينوم به دنيا می آید.
- کاهش تراکم گله، ضد عفوني و شعله دادن مرتب اتاق های زایمان و محوطه دامداري انجام شود.
- گوساله های آلوده شده به طور مادرزادی را میتوان با شناسایی سرمی در نمونه های خون قبل از مصرف آغوز تشخيص و در سنين جوانی حذف کرد. اگر نمونه های خون قبل از مصرف آغوز امکان پذیر نباشد، آزمایش سرمی گوساله ها سن ۶ ماهگی می تواند تعيين کننده گوساله های آلوده باشد.
- حيوانات خریداری شده برای گله باید عاری از این آلودگی باشند.
نکات مهم
برای کنترل بهتر سقط جنين انگلي گاو بهتر است نکات زیر رعایت شود:
- برای مهار انتقال بيماری باید نظارت دقيقی بر غذا و آب گاوداري صورت گیرد.تا از آلودگی آب و غذا توسط انگل جلوگيری شود.
- از ورود سگ های مشکوک به آلودگی یا سگ هایی که برای این بیماری تست نشده اند به داخل گله به ویژه نگهداری آن ها در گاوداري جلوگيري شود.
- اگر از گله های دام خریداری می شود حتماً از منفی بودن تست آن ها و پاک بودن گله مبدأ اطمينان حاصل شود.
- حتماً از ورود سگ ها به محل نگهداری علوفه و کنستانتره دامها خوداری شود.
- اگر گله دارای ارزش ژنتيکی است و برای توليد نتاج مورد استفاده قرار می گيرد، باید هر سال یا دست کم هر دو سال یک بار گله تست شودو دام های آلوده شناسایی شوند.
انگل نئوسپورا کانينوم به عنوان یکی از عوامل اصلی سقط جنين و مرگ و مير نوزادان در گاوها شناخته شده است. و این بيماری از نظر اقتصادی دارای اهميت بالایی است.
منبع
وحید نعمان. سقط جنین انگلی در گاو. نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی). ۱۴۰۰.
https://en.wikipedia.org/wiki/Neospora_caninum
https://link.springer.com/article/10.1007/s12639-020-01266-w
