کشاورزی بدون آب کشور ایران از نظر جغرافیایی در اقلیم تقریبا کم آب قرار گرفته. و در مناطق وسیعی از مساحتش مقدار بارندگی بسیار کمی وجود دارد. در این مناطق آبهای سطحی جریان ندارند. یا به طور فصلی و موقت هستند. به همین دلیل سطح آب زیرزمینی در این بخشها بسیار پایین بوده و در کل دسترسی به منابع آبی برای احداث باغات محدود است. در این صورت بحث کشت دیم و احداث باغات دیم مطرح خواهد شد. کشت دیم به کشتی اطلاق میشود که در طول کاشت محصول، آبیاری انجام نگرفته و تنها منبع تامین آب مورد نیاز گیاه آب باران خواهد بود. در ادامه با کشت دیم در ایران و محصولاتی که قابلیت این نوع کشت را دارند بیشتر آشنا خواهیم شد.
کشت دیم در ایران
در ایران در اکثر مناطقی که میزان بارندگی قابل قبولی وجود دارد. (به طور میانگین 250 میلیمتر در سال) امکان کشت برخی محصولات به صورت دیم وجود دارد. با این حال در مناطق شمال غرب و غرب کشور، شمال و شمال شرق، جنوب و همچنین برخی استانهای مرکزی قابیلت کشت محصول به طور دیم وجود دارد. در این مناطق کشت محصولات زراعی مثل گندم، گلرنگ، نخود، عدس و هندوانه به طور دیم انجام میشود. توجه داشته باشید. کشت هندوانه به طور دیم باید در برخی مناطق خاص مانند قزوین یا تبریز انجام گیرید. که برای این کار از ارقام خاصی استفاده میشود (امروزه با استفاده از هندوانههای پیوندی کشت دیم هندوانه بهتر انجام میگیرد). در مناطقی که بارندگی فصلی حدود 200 میلی متر در سال وجود دارد. باغات دیم انگور، انجیر، بادام و گل محمدی قابلیت احداث را دارند.
کم آبی در ایران
کشاورزی بدون آب در سالهای اخیر مقدار آب در دسترس، در اکثر نقاط کشور کمتر شده و به بیان دیگر به مساحت زمینهای دیم افزوده شده است. معضل کم آبی باعث شده مطالعات و پروژههای تحقیقاتی مختلفی روی محصولات زراعی برای اصلاح نژاد در راستای مقاوم سازی نسبت به کم آبی انجام شود و مرتبا به تعداد محصولات قابل کشت بدون نیاز به آبیاری افزوده شود. به طور مثال در سالهای اخیر دانه روغنی کاملینا که از خانواده کلزا است و امکان کشت به صورت دیم را دارد به سبد انتخاب کشاورزان افزوده شده است.
مشکل جدی در کشت محصولات دیم
محصول تولیدی زمینهای دیم قطعا کمتر از میزان تولید در واحد سطح زمینهای آبی است. و در برخی سالها که بارندگی از حد انتظار کمتر میشود و یا تاریخ آبیاری نسبت به روند همیشگی منطقه با تاخیر اتفاق میافتد باعث از بین رفتن محصول و یا تولید در واحد سطح بسیار ناچیز وخسارت به کشاورزان میشود. تا جایی که به کرات دیده شده که به ناچار محصول را قبل از برداشت. برای چرای گلهها واگذار میکنند. قطعا استفاده از ماشین آلات صنعتی برای برداشت غلات در شرایطی مقرون به صرفه است که مقدار محصول تولیدی در حد نرمال باشد. در غیر اینصورت کشاورز از برداشت محصول خود صرف نظر میکند. به همین دلیل یکی از راهکارهای برای حل این مشکل اطلاع رسانی و ترویج محصولات دیم مناسب هر منطقه و ارائه محصولات جایگزین در شرایط خاص است.
شرایط مورد نیاز برای احداث باغ دیم
کشاورزی بدون آب برای احداث باغ بصورت دیم قطعا باید به جنس خاک، میزان بارندگی سالانه و همچنین انتخاب رقم مناسب نهال دقت شود. همچنین استفاده از سوپر جاذبها (خاکهای با قابلیت جذب و نگهداری بالای آب) در خاک اطراف ریشه نهال میتواند موثر واقع شود. و نیاز آبی درخت را در دورههای طولانی بین بارندگیها تامین نماید. یکی دیگر از راهکارهای احداث باغات دیم استفاده از تکنولوژی گرواسیس است. در این تکنولوژی در هنگام کاشت نهال 25 لیتر آب پای هر نهال داده میشود. و واترباکس مخصوص هر نهال نیز با 15 لیتر آب پر میشود و این 40 لیتر آب تمام آبی است که برای این نهال استفاده میشود. واترباکس یکسال کنار نهال باقی میماند و در این یکسال کمک میکند تا ریشه نهال حدودا سه متر به عمق خاک برود. همچنین استفاده از قارچ مایکوریزا در هنگام کاشت در کنار ریشه نهال کمک میکند. که رشد ریشهها و مقاومت آنها در مقابل کم آبی افزایش یابد. در برخی انواع واترباکسها امکان کشت همزمان 4 بوته صیفی و محصول جالیزی در زمان کاشت نهال محیا شده است. به طوری که امکان استفاده بهینه از زمین و آب را فراهم میکند.
کشاورزی بدون آب سیستم گرواسیس در دو نوع پلی پروپیلن و گرین باکس در بازار عرضه میشود. واترباکس پلی پروپیلن دائمی بوده و بعد از یکسال که از دور نهال برداشته میشود. برای نهال دیگری استفاده میشود اما گرین باکس از مواد برگشت پذیر به طبیعت ساخته شده. و بعد از یکسال به تدریج شروع به تجزیه و برگشت به خاک میکند و نیازی به برداشتن آن از دور درخت نیست.
هزینه مورد نیاز برای احداث باغ با روش گرواسیس
کشاورزی بدون آب هزینه احداث باغ به کمک سیستم گرواسیس تقریبا زیاد است. اما باید این نکته را مدنظر داشت که با کمک این سیستم میتوانید یک زمین بایر و بدون آب را به باغ تبدیل کنید. و علاوه بر برداشت محصول افزایش ارزش مادی زمین را نیز به دنبال دارد. همچنین همانطور که اشاره شد با کاشت محصولات جالیزی در چهار گوشه هر نهال در سال اول تا حد زیادی میتوانید به بازگشت هزینههای اولیه احداث باغ کمک نمایید.
کلام آخر
با توجه به نکات ذکر شده بهتر است در مناطقی که بارندگی سالانه امکان کشت محصولات دیم را فراهم میکند. اقدام به کشت دیم نمایید تا به ذخیره منابع آب زیر زمینی کمک نمایید. در واقع پرهیز از کشت برخی محصولات که نیاز آبی بالایی دارند در مناطقی که بارندگی سالانه زیاد نیست اصلا توصیه نمیشود. به طور مثال در برخی مناطق ایران اقدام به کشت ذرت یا هندوانه مینمایند. در حالی که اقلیم آنها اصلا برای کشت این دو محصول با نیاز آبی بالا مناسب نیست.
مشاوره، آموزش، خرید آنلاین نهاده
