گیاه تخمه ژاپنی یا تخمه جابانی چگونه است؟

تخمه ژاپنی یکی از انواع تخمه ها است، که نوعی آجیل و دانه خوراکی می‌باشد. یکی از نکات جالب در مورد این نوع تخمه، تصور اشتباه در مورد نام آن است. برخلاف تصور همه هیچ ربطی به کشور ژاپن نداشته. و در اصل تخمه ژاپنی محصول بومی کشور ایران می باشد. که متعلق به روستای جابان از شهرستان دماوند می‌باشد. در اصل نام این محصول، تخمه جابانی است که در گذر زمان، به اصطلاح تخمه ژاپنی به آن گفته می شود.

این روستا به نام جابان یا جابُن می باشد. که در زمان قدیم باعث شده این تخمه نیز با نام تخمه جابانی شناخته شود. با گذشت زمان، نام آن به تخمه ژاپنی تغییر پیدا کرد.

تخمه ژاپنی از چیست؟

این دانه ها تخم نوعی هندوانه مخصوص به نام هندوانه آجیلی هست. که در ظاهر مانند هندوانه های معمولی می‌باشد. ولی تنها دانه های (تخمه ژاپنی) آن مصرف می شود و خود هندوانه خوراک دام می شود.

هندوانه آجیلی با نام علمی citrullus vulgaris schrad گیاهی، یک پایه و یک ساله با ساقه های خزنده و گل‌های زرد رنگ است. دارای میوه ای با پوست سبز و رنگ ساده یا راه راه می‌باشد. بافت داخلی این هندوانه در رقم‌های مختلف گاهی قرمز و یا گاهی زرد یا سفید است.

تخمه ژاپنی محصول کجاست؟

اولین کشت هندوانه آجیلی در روستای جابان شهرستان دماوند ایران مشاهده شده است. البته الان نزدیک به ۳۰ سال هست که در آن منطقه دیگر کشت نمی‌شود. به غیر از جابان دماوند یک روستا هم در حوالی سبزوار با نام جابان وجود دارد. که سال ها ست در آن روستا هم تخمه‌های جابونی کشت می‌شود.

در روستاهای خراسان شمالی، جنوبی و رضوی تا استان گلستان کشت این نوع از تخمه رواج داشته و سالیانه در حدود ١۵‌هزار تن تولید داخلی می‌باشد.

بر اساس آمار وبسایت تنوع زیستی جهانی (gbif.org) این گیاه از اوایل قرن نوزده میلادی در آمریکای جنوبی و مرکزی، آفریقا و بخش هایی از آسیا مشاهده شده و به تدریج حتی به کشورهایی نظیر کانادا و استرالیا نیز رسیده است.

روش کاشت تخمه ژاپنی

هندوانه آجیلی برای رشد نیاز به آفتاب کامل و طولانی و گرما در طول روز دارد، پس بیشتر در مناطق گرمسیری کشت می‌شود. هندوانه به سرما بسیار حساس بوده و با شروع سرما گیاه از بین می رود.

بهترین دما برای جوانه زنی بذر هندوانه تخمه ژاپنی (جابانی) دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه هست. بعد از رفع سرمای زمستان و گرم شدن هوا اقدام به کاشت کرد. البته این هندوانه بعد از رشد و بلوغ بوته دمای ۴۰ درجه و همچنین کمتر از ۰ درجه را نیز تحمل می‌کند. این گیاه با شرایط سخت اقلیمی و خصوصا به کم آبی سازگار می‌باشد.

هندوانه باید بعد از رفع سرمای بهاره کشت شود، هندوانه را معمولاً به صورت جوی و پشته ای کشت می‌کنند.

بذر هندوانه آجیلی را تقریبا حدود ۲/۵ سانتی متر در زیر خاک قرار داده. و  آن‌ها را به صورت ردیفی و با فاصله ای در حدود ۹۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر در میانشان چیده شود و ردیف ها را ۱۸۰ تا ۲۲۰ سانتی متر از هم فاصله دهید، می توانید دو تا سه تخم را در یک گودال کاشت.

هندوانه جابونی نیز رونده است و بوته های آن فضای زیادی را اشغال می کنند.

برداشت تخمه ژاپنی

تخمه ژاپنی به دو روش می توان از هندوانه آجیلی برداشت کرد:

• روش اول هندوانه را برش داده و تخمه‌ها را از خود میوه جدا می‌کنند که کاری دشوار است.
• با میله یا چوب دستی که برای همین کار فراهم شده در هر کدام از هندوانه‌ها سوراخی ایجاد می شود. که باعث شده پس از چند روز حالت گندیده بودن بگیرد که راحت‌تر عمل جداسازی تخمه‌ها انجام گردد.

خواص تخمه ژاپنی

ترکیبات موجود در این تخمه می‌تواند از کم خونی، بی اشتهایی، سوءجذب و التهاب جلوگیری کند. کلسیم آن برای زنان یائسه در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان مفید است.

یکی از منابع پروتئین، دانه هندوانه می‌باشد. این دانه حاوی اسیدهای آمینه ضروری است. اسیدهای آمینه برای حفظ سلامت ماهیچه‌ها، تنظیم ترشح آنزیم‌ها و کمک به انتقال ریزمغذی‌ها به داخل سلول‌ها ضروری هستند.

یکی از منابع مهم دریافت چربی غیر اشباع، تخمه هندوانه است. این دانه سرشار از چربی غیر اشباع و مفید می‌باشد.